فیروزه‌کوبی؛ تلفیق جادویی از مس و سنگ فیروزه است. ساخت این هنر چشم‌نواز ایرانی مراحل مختلفی دارد که در این مطلب به آن اشاره می‌کنیم. شما می‌توانید با فیروزه‌کوب مرغوب هم آشنا شوید.

فیروزه‌کوبی از صنایع دستی زیبا و تلفیقی ایرانی است. تلفیقی از مس و سنگ فیروزه. در این صنایع‌دستی چشم‌نواز سنگ‌های فیروزه در اندازه‌های بسیار کوچک به‌صورت منظم و فاصله اندک در کنار هم قرار می‌گیرند و سپس پرداخت می‌شوند.

آشنایی با هنر فیروزه کوبی

فیروزه کوبی یکی از این هنرهای دستی است که دوستداران هنر در سراسر جهان برای دیدنش به ایران سفر می‌کنند. دراین هنر چشم‌نواز، قطعات ریز فیروزه روی ظرف یا اشیائی از نجس مس، نقره و برنج با ظرافت کنار هم قرار می‌گیرند.

عمر فیروزه‌کوبی زیاد نیست و آنگونه که گفته شده است، قدمتی 60 ساله دارد. شخصی بنام یوسف حکمیان معروف به محمد رضا در مشهد کار فیروزه کوبی بر روی زینت آلاتی مانند دستبند، گل سینه و گوشواره  را شروع کرد. حدود بیست سال بعد این صنعت توسط صنعتگر دیگری بنام حاج داداش از مشهد به اصفهان برده شد.

در حال حاضر اصفهان پرچم‌دار بهترین و نفیس‌ترین تولیدات این هنر با ارزش  است و هنرمندان و صنعتگران زن و مرد اصفهانی به تولید این هنر اشتغال دارند.

مراحل ساخت و تولید فیروزه کوب

ساخت و پرداخت فیروزه کوب شامل دو مرحله ی کلی است:

الف) زرگری: زرگری عبارت از ساخت و آماده سازی شیء مورد نظر است با یکی از فلزاتی که  به آن اشاره شد. صنعت‌گران زرگر به وسیله دست یا پرس شی را برای فیروزه‌کوبی آماده می‌کنند

ب) فیروزه کوبی:  فیروزه‌های غیرقابل استفاده که از کارگاه‌ها یا معادن فیروزه به دست آمده استفاده می‌کنند. معادنی که در مشهد، نیشابور و دامغان وجود دارد.

هنرمند فیروزه کار قطعات ریز و درشت را از هم جدا کرده و برای اجرا بر روی کار از قطعات همسان استفاده می‌کند. سپس سطح فلز آماده شده را گرم کرده و از لاک گردویی برای چسباندن فیروزه استفاده می‌شود. فاصله‌های به وجود آمده با استفاده از لاک پر می‌شود و سطح سنگ‌های کنار هم چیده شده با استفاده از سرنگ همسان می‌شود.

در پایان، عملیات پرداخت انجام می‌شود و سطح فیروزه کوبی شده سیقلی شده و بر روی آن پلی‌استر زده می‌شود. با این کار سطح کار براق‌شده و مواد موجود بر روی آن موجب حفاظت از فیروزها می‌شود.

وسایل مورد نیاز برای ساخت یک فیروزه‌کوب

ابزار و وسایل مورد نیاز در ساخت و اجرای هنر فیروزه شامل قالب، چکش، دریل، چراغ گاز، چراغ بنزینی، گاز انبر، انبردست، پنس، منقاش، لوله‌های مختلف فلزی، سوهان و سنگ سمباده و چسب فیروزه کوبی است.

مواد اولیه اصلی مورد نیاز استفاده از خرده ریزهای فیروزه است که در معادن و کارگاه‌های فیروزه تراشی قابل استفاده نیستند. به عبارت دیگر فیروزه کوبی هنر استفاده از قطعات فیروزه‌ای است که ارزش استفاده دیگر ندارند.

فیروزه‌کوب مرغوب را چگونه بشناسیم؟

هنگامی که از قطعات ریزتر فیروزه در سطح کار استفاده شود ظرافت بیشتری خواهد داشت. بنابراین به دلیل پر کار بودن ارزش بیشتری دارد. بهترین و مرغوب‌ترین تولیدات فیروزه کوبی به شیوه‌ای ساخته می‌شود که قطعات فیروزه با نظم و دقت کافی در کنار هم قرار گرفته باشند و فاصله زیادی میان آنها نباشد. به طوری که در مراحل پرداخت و قرار دادن قطعات دیگر جابجا نشده و از سطح فلز جدا نشود.

چگونه از فیروزه کوب‌مان نگهداری کنیم؟

شیوه نگهداری ظروف فیروزه کوبی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در صورتی که اصول مربوط به آن را رعایت نکنید طول عمر محصولات فیروزه کاری کاهش می‌یابد و سنگ فیروزه تغییر رنگ می‌دهد.

هنگامی‌که سنگ فیروزه رنگ خود را از دست دهد و یا به اصطلاح افراد بومی تبدیل به فیروزه مرده شود ممکن است دیگر نتوان آن را احیا نمود.

بسیاری از افراد به صورت خودسرانه تصمیم به زنده کردن فیروزه می‌گیرند. به دلیل نداشتن  تخصص و مهارت کافی در این زمینه، به سنگ فیروزه آسیب جدی وارد می‌شود و به هیچ عنوان قابل بازیابی نیست.

در ادامه نکات مربوط به نگهداری و حفاظت از سنگ فیروزه را بررسی می‌کنیم:

 *محصولات فیروزه کوبی را باید در محیطی با دمای معمولی نگهداری کرد و از مجاورت آن با بخاری و سایر وسایل گرمایشی با حرارت بالا دور نمود.

 *   یکی از مهم‌ترین پدیده‌هایی که به سنگ فیروزه آسیب می‌رساند تابش مستقیم نور خورشید است بنابراین فیروزه را در جایگاهی قرار دهید که از نور مستقیم آفتاب به دور باشد.

 *   برای تمیز کردن محصولات فیروزه کوبی از آب ولرم و دستمال نرم استفاده کنید و سعی کنید هیچ شوینده شیمیایی به کار نبرید.

 *   دشمن جدی و آسیب‌رسان اصلی به سنگ فیروزه مواد شیمیایی به ویژه انواع عطرها، لوازم آرایشی، کرم‌ها و روغن‌های شیمیایی هستند.

 *   ضربه خوردن یکی دیگر از مواردی است که به سنگ فیروزه لطمه میزند.

محصولات فیروزه کوبی

فیروزه کوبی بر روی ظروف و اشیای مختلف طراحی و پیاده سازی می شود. خلاقیت هنرمندان و فیروز کاران آثار بدیعی را در ابعاد مختلف به وجود آورده است. در این میان این محصولات کاربردها و استفاده های مختلفی را دارند که هر کس بنا به نیاز و سلیقه خود محصول مورد نظر را انتخاب می‌کند.

    شیرینی خوری

    گز خوری

    آجیل خوری

    بشقاب و کاسه

    سنبلدان

     انواع تنگ های فیروزه ای از جمله تنگ صراحی، تنگ گیلاسی و تنگ شاهی

    قندان

    شکلات خوری

    سرویس شربت خوری

    سرویس چای خوری

    سنگاب

    کشکول

    آینه فیروزه کوب

    شمعدان

    انواع گلدان در اندازه ها و طرح های مختلف

    و…

فیروزه کوب؛ مناسب برای هر دکوراسیونی

ظروف فیروزه کوبی یکی از زیبا ترین و نفیس ترین صنایع دستی ایران است. به همین دلیل در محیط های گوناگون کاربرد تزیینی دارد و به راحتی با دکوراسیون های مدرن و سنتی ست می شود.

اگر در منزل یا محل کارتان دکوراسیون مدرن طراحی کرده‌اید می‌توانید به راحتی آن را با صنایع دستی فیروزه کوبی تزیین کنید. و تلفیقی از دکوراسیون مدرن و سنتی داشته باشید.

 قرار دادن یکی از ظروف فیروزه کوبی مانند آجیل خوری فیروزه کوب، شیرینی خوری فیروزه کوب، سرویس چای خوری فیروزه کوبی و … در گوشه ای از خانه جلوه هنری و اصیلی دکوراسیون بدهید.

اگر فضای محیط کوچک است و امکان استفاده از از ظروف فیروزه با ابعاد بزرگتر مانند آنچه گفته شد وجود ندارد با استفاده از ظروف کوچک و زیبا می توانید جلوه زیبایی به محیط دهید.

خواص سنگ فیروزه

همان‌گونه که می دانید سنگ فیروزه یکی از سنگ‌های معدنی پرکاربرد می‌باشد. این سنگ برای تقویت عملکرد قلب، چشم‌ها، دستگاه تنفسی، کبد و اندام گوارشی و گردش خون بسیار مفید است. بسیاری از متخصصان طب سنتی استفاده از زیورآلات به ویژه انگشتر فیروزه را به افراد توصیه می‌کنند.

برخی دیگر بر این باورند که برای درمان افسردگی می‌توان از سنگ فیروزه استفاده کرد زیرا این سنگ اثر سودمندی بر واکنش‌های روانی انسان و دور کردن نیروهای منفی دارد.