از جمله کهنترین جشنها و آیینهای ایرانیان باستان، شب چله یا شب یلدا است. آشنایی با تاریخچه این آیین باستانی برای ما ایرانیان حائز اهمیت است. ما در این نوشتار به توضیح جامعی از شب یلدا پرداخته و سپس دربارهی مراسمات مختلف و همچنین گیفت یلدا و یا همان هدیه یلدا و گیفت تبلیغاتی مناسب این شب و نحوه انتخاب مناسب آنها سخن میگوییم.
سیری در تاریخچه شب یلدا
شب یلدا یا به بیان فارسی شب چله، بلندترین شب در طول سال است. چله به معنای چهل روز ابتدایی زمستان است که از فردای شب چله شروع میشود.
با گذر روزهای پاییزی، شب رفته رفته طولانیتر میشود و در شب پایانی پاییز، طول شب به بلندترین حالت خود میرسد و طولانی تر از هر شبی خواهد شد.
از دیرباز تاکنون، مردم ایران به همین مناسبت این شب را جشن گرفتهاند و برنامههای مخصوصی برای آن تدارک میدیدند و رسوم مختلفی برای این شب ایجاد کردند.
در گذشته تاریکی و سیاهی نماد اهریمن بوده است. از طرفی طولانیترین شب سال بیشترین تاریکی را در طول سال در بر دارد. به همین خاطر ایرانیان این شب را به جشن و پایکوبی میپرداختن تا بتوانند نحسی آن را بزدایند.
شب یلدا را همچنین شب میلاد مهر یا خدای خورشید نیز میدانند. مهر یا میترا با آمدنش به این دنیا، ساعات روز را افزایش داده و به این ترتیب روز بر شب برتری مییابد. مهر پرستی از کهنترین آیینهای ایران باستان میباشد. در اروپا از این آیین با نام میتراییسم نیز یاد میشود.
مراسمات ویژه شب یلدا
شب چله فرصتی است برای گرد هم آمدن اعضای خانواده. در این شب مردم به همراه پدر و مادر و پدربزرگ و مادربزرگ، در یک دورهمی خانوادگی صمیمی گرد هم آمده، و به جشن گرفتن و خوشگذرانی میپردازند و این شب باستانی را گرامی میدارند.
یکی از سنتهای چله، مهیا کردن یک کرسی بزرگ است، که روی آن به مانند سفره، جایگاه خوردنیها و نوشیدنیها است. کرسی ابزاری سنتی است که برای گرمایش خانه در زمستان استفاده میشود. بدین صورت در آخرین شب از پاییز کرسی به خانهها راه پیدا کرده، تا علاوه بر اینکه ابزار گرمی خانوادهها در زمستان سرد شود جمعها و محافلشان را نیز گرمتر و پرشورتر سازد.
یلدا همچنین خوراکیهای خاص و لذیذ خود را نیز دارد. میوه، آجیل، شیرینی و غذای مخصوص این شب. هرگاه از یلدا سخن میگوییم، ناگهان هندوانه و انار را به خاطر میآوریم. این دو میوه از گذشتههای دور، همراه ایرانیان بر سر سفرههای چله بوده و هست. و این حضور طولانی در این سفرههارا به نماد شب یلدا تبدیل کرده است.
آجیل و میوه خشک شده تابستانی نیز جایگاه ویژهای در بین خوراکیهای یلدا دارند. این محصولات در فصلهای دیگر سال کشت میشوند. اما چون ماندگاری بالایی به صورت خشک شده دارند، بخشی از آن برای این شب خاطره انگیز کنار گذاشته میشود.
در هر نقطه از ایران شیرینیهای خاصی تولید میشود و در هر نقطه متناسب با ذائقهی مردم آن ناحیه شیرینیها و خوراکیها تهیه و تدارک میشوند. برای مثال گز اصفهان، قطاب یزد و نان برنجی کرمانشاه. این شیرینیهای بومی و اسانی نیز جلوهای خاص به این سفره زیبا میدهد.
آخرین بخش از خوردنیشب چله، غذاهای آن است. هر یک از شهرهای مختلف ایران، غذاهای مخصوص و منحصر به فرد خود را دارند. انار پلو، خورش ناردون و آش انار، از جمله غذاهایی ست که در شهرهای مختلف برای این شب تهیه میشود. همچنین آش به عنوان یک غذای اصیل ایرانی از جمله خوردنیهای مناسب این شب است.
گیفت یلدا
همانند سایر جشنهای ایرانیان، در یلدا نیز اعضای خانواده به یکدیگر هدیه میدهند تا بدین وسیله شادی این جشن را چند برابر کنند. گیفت یلدا اما ویژگیهای خاص مربوط به خود را دارد. در واقع همهی هدایای مناسبتی، نماد و سمبلی از آن مناسبت بوده و تم خاصی داشته و یادآور آن میباشد.
گیفت یلدا نیز از این قاعده مستثنی نیست. یک بسته آجیل، دیوان حافظ، و یا یک انار سفالی زیبا میتواند به عنوان هدایای مخصوص این شب به کار برده شود و لبخند رضایت و لذت را برای مخاطبانتان به ارمغان آورد؛ به خصوص اگر با یک بسته بندی زیبا همراه باشند.