مدیریت رفتار سازمانی چیست؟
- آنچه در این مقاله میخوانیم
مدیریت رفتار سازمانی یا Organizational Behavior از اصلی ترین درس ها در دوره های آموزشی مدیریت سازمان محسوب می شود. به طور کلی سازمان به مجموعه ای از افراد گفته می شود که به منظور دستیابی به اهداف فردی یا جمعی، فعالیت های ویژه ای را دنبال می کنند؛ به طور معمول این افراد باید با یکدیگر همکاری های لازم را به عمل بیاورند و با نظم و انضباط به وظایف خود عمل کنند. هم چنین رفتار این افراد در حین انجام فعالیت های مختلف و در قبال یکدیگر اهمیت بسیاری دارد.
به عبارت ساده تر، مدیریت رفتار سازمانی به کار هایی اشاره دارد که سبب می شود کلیه افراد یک سازمان وظایف خود را به خوبی انجام دهند و نیل به هدف گفته شده تسهیل شود. به دلیل اهمیت این موضوع در سازمان ها، در این مقاله اطلاعات مفیدی را در خصوص مدیریت رفتار سازمانی بیان می کنیم، پس تا انتها با ما همراه باشید.
تعریف مدیریت رفتار سازمانی
همه کسب و کارها فرهنگ و قوانین داخلی دارند که به همان کسب و کار منحصر است. در واقع هر یک از پرسنل یک شرکت، در کنار مجموعه مهارت ها و توانایی های خاصی که دارد، دارای شخصیتی با ارزش ها و باورهای ذاتی نیز هست و این باورها و ارزش ها شیوه برقراری ارتباط و تعامل او در تیم های کاری، با دیگر پرسنل و مدیریت را تعیین می کند.
رفتار سازمانی، در واقع بررسی و مطالعه چند رشته ای تعاملات میان کارکنان و فرایندهای درون سازمانی است که باعث به وجود آمدن سازمان های منسجم تر و کارآمدتر می شود.
در حوزه رفتار سازمانی، محققان به این نتیجه رسیده اند که می توان برای مدیریت پرسنل از رویکردهای علمی استفاده کرد تا بهترین آن ها انتخاب شوند و در نهایت موفقیت کلی سازمان رقم بخورد. هم چنین موضوعات مختلف روانشناسی اجتماعی، انضباطی، علوم سیاسی و اقتصاد، روانشناسی، مردم شناسی و جامعه شناسی در تحقیق در خصوص رفتار سازمانی مشارکت دارند.
سیستم های اطلاعاتی مدیریتی همچون اتوماسیون اداری تحت وب، برای گردش درست اطلاعات در شرکت ها و موسسات به مدیران و همین طور کارکنان کمک می کنند.
میتوانید درباره وظایف مدیریت در سازمان در مجله مدیریتی آراهنر بیشتر بخوانید.
اهمیت شناخت رفتار سازمانی
همان طور که گفتیم، مطالعه رفتار سازمانی به شیوه عملکرد و رفتار پرسنل در محیط کار می پردازد. اهمیت شناخت رفتار سازمانی در کسب و کارهای مختلف این است که به ما کمک می کند تا به درک درستی از موضوعات مختلف در سازمان برسیم که این امر می تواند به پرسنل انگیزه دهد، بهره وری آن ها را افزایش دهد و به سازمان برای ایجاد یک رابطه قابل اعتماد و قوی با پرسنل خود کمک کند. در ادامه به برخی نتایج شناخت رفتار سازمانی اشاره می کنیم:
· افزایش انگیزش
بررسی رفتار سازمانی می تواند این امکان را به مدیران بدهد تا با استفاده از ابزارهای مختلف و بر اساس دانش و مهارت های فردی کارکنان انگیزه آن ها را در محیط کار افزایش دهند. یکی از مهم ترین کارهایی که مدیران برای افزایش انگیزه در کارکنان سازمان می توانند در این راستا انجام دهند، اتخاذ تصمیماتی است که در نهایت به نفع کارکنان تمام شود مانند واگذار کردن بسیاری از امور بزرگ و کوچک به آن ها و همین طور تشویق آن ها به اشتراک گذاری تجربیات و دانش خود با دیگر اعضای تیم کاری.
· افزایش بهره وری در عملکرد کاری
به طور کلی اهداف تمام بحث های مدیریتی در سازمان های بزرگ و کوچک، افزایش بهره وری کارکنان است؛ بهره وری از طروق مختلف می تواند افزایش یابد و بیشتر شود و در نهایت به سود سازمان تمام شود؛ یکی از ابتدایی ترین روش های آن که البته بسیار دارای اهمیت است سعی در به وجود آوردن نگرش مثبت در کارکنان است؛ در این شرایط می توان انتظار خلاقیت بیشتری را در آن ها داشت و همچنین از محیط کاری آرام تر و با سطح استرس پایین تری را انتظار کشید. از سوی دیگر بروز رفتارهای خرج از عرف، دامن زدن به شایعات، فحاشی و همین طور درگیری در محیط کار می تواند رضایت شغلی پرسنل را کاهش دهد و از همه مهم تر بهره وری را تحت تاثیر قرار دهد.
سطوح بررسی رفتار سازمانی
به طور کلی مدیریت رفتار سازمانی، رفتار پرسنل سازمان را در سه سطح اصلی تجزیه و تحلیل می کند. سه سطح اساسی رفتار سازمانی عبارتند از سطح فردی، سطح تیمی و سطح سازمانی.
سطح فردی
دانش روانشناسی، ابزار اصلی تجزیه و تحلیل در سطح فردی محسوب می شود. در واقع پرسنل شاغل در سازمان های مختلف، بلوک های سازنده تشکیل تیم هستند ولی هر یک از آن ها خوی و خصلت متفاوتی با هم دارند. به بیانی دیگر، سازمان ها به مثابه انجمن هدفمند افراد هستند و تجزیه و تحلیل در سطح فردی دربرگیرنده ویژگی ها و رفتارهای پرسنل و هم چنین فرآیندهای ذهنی است که به آن ها نسبت داده می شود.
سطح تیمی
ابزارهای اصلی تجزیه و تحلیل در سطح تیمی، دانش های روانشناسی اجتماعی، جامعه شناسی و انسان شناسی هستند. در اغلب شرکت ها، بیشتر پرسنل به صورت تیمی کار می کنند. تیم یا گروه از دو یا چند نفر تشکیل می شود که در تعامل و وابسته به یکدیگر هستند و معمولاً برای نیل به اهداف خاصی گرد هم آمده اند. تیم ها ممکن است رسمی یا غیر رسمی باشند. تجزیه و تحلیل در سطح تیمی، در واقع بر روش تعامل افراد متمرکز است. این سطح شامل قدرت تصمیم گیری، رهبری سازمانی، ارتباطات اعضا با یکدیگر، تجزیه و تحلیل تعاملات و مواردی از این دست است.
سطح سازمانی
همان طور که گفتیم در هر یک از سطوح موجود از ابزارهای خاصی استفاده می شود تا نتایج بهتری را در پی داشته باشد. در سطح سازمانی این ابزارها شامل علوم مختلفی اعم از مردم شناسی، جامعه شناسی و علوم سیاسی هستند.
بدیهی است که سازمان ها از در کنار هم قرار گرفتن چند تیم کاری منفک ولی مرتبط با هم به وجود می آید. این تیم ها در بعد کلان با محیط خارج و در بعد داخلی با یکدیگر در ارتباط هستند و از طرفی اعضای هر یک از تیم ها نیز در تعامل مداوم با یکدیگر قرار دارند. معمولاً تجزیه و تحلیل در سطح سازمانی هم بر همین روابط متمرکز است.
برای مطالعه بیشتر درباره سطوح مدیریتی در سازمان مقاله آراهنر را از دست ندهید.
اهداف مطالعه رفتار سازمانی
بر اساس یک پژوهش به نام هاثورن، پژوهشگران بر این باور رسیدند که می توان با مشاهدات علمی باعث بهبود عملکرد پرسنل یک سازمان شد. آن ها در این پژوهش، پرسنل را به چشم نیروهای قابل جایگزین نمی دیدند. به باور آن ها، پرسنل و هر یک از کارگران از نظر روانشناسی و استعدادهای بالقوه در یک سازمان، با یکدیگر متفاوت هستند.
در واقع پس از انجام این پژوهش بود که مفهوم رفتار سازمانی گسترده تر شد. با آغاز جنگ جهانی دوم، پژوهشگران روی لجستیک و علوم مدیریت متمرکز شدند و در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ مطالعات مکتب کارنگی موجب تقویت رویکردهای عقل گرایانه در فرآیندهای تصمیم گیری شد.
این رشته تحقیقات به شکل گیری تئوری های نوین ساز و کارهای کسب و کار و تصمیم گیری منجر شدند ولی پژوهش های جدید در خصوص رفتار سازمانی، به معیارهای فرهنگ سازمانی یعنی مواردی نظیر تاثیرات نقش های طبقاتی، نژادی و جنسیتی بر تیم های کاری و بهره وری آن ها مربوط است. تمرکز این تحقیقات بر روش هایی است که نشان می دهد هویت و سابقه فرهنگی سازمان، بر تصمیم گیری ها تاثیر می گذارند.
گروهی از رشته های آکادمیک که بر رفتارهای سازمانی متمرکز هستند، در دانشکده های مددکاری اجتماعی و روانشناسی و مدیریت تدریس می شوند. این رشته های تحصیلی معمولاً از علوم مردم نگاری، مطالعات رهبری و مردم شناسی الهام می گیرند و با استفاده از مدل های کمی، کیفی و کامپیوتری به تحقیق و بررسی ایده ها می پردازند.
شما می توانید با در نظر گرفتن نوع رشته، موضوعاتی عام یا خاص را در حوزه رفتار سازمانی مورد مطالعه قرار دهید. موضوعات خاص این حوزه دربرگیرنده مباحثی مرتبط با یادگیری، شناخت، انگیزه، تصمیم گیری، احساسات، فرآیندهای گروهی، کلیشه سازی و قدرت، مذاکره و نفوذ است. موضوعات عام تر هم شامل ساز و کارهای تغییر، روابط بین سازمان ها، سیستم های اجتماعی، چگونگی تاثیر جنبش های اجتماعی بر بازارها، بازارها و محیط آن ها و قدرت شبکه های اجتماعی می شود.
مدیریت رفتار سازمانی چگونه است؟
تاکنون برنامه های مختلفی برای مدیریت رفتار سازمانی ساخته شده است و این روند همچنان ادامه دارد؛ اساس کار این برنامه ها بر تجزیه و تحلیل و همین طور تغییر و اصلاح رویدادهایی که در محیط کار به وقوع می پیوندد استوار است و به اعضای سازمان، از مدیران گرفته تا پرسنل ذی ربط کمک می کند تا در صورت لزوم رفتارهای خود را به منظور تاثیرگذاری بیشتر تغییر دهند.
مراحل مدیریت رفتار سازمانی
در ادامه این بخش، صرف نظر از موارد مختلف و صرفاً طبق خدمات روانشناسی به بعضی از مراحل متداول که در طی مشاوره OBM انجام می شود، اشاره می کنیم.
- تعیین نتایج کلیدی:به طور معمول در این مرحله، محقق یا متخصص با مدیران سازمان و مدیران اجرایی آن هم فکری میکند تا نتایج مورد نظر را شناسایی کند.
- پیدا کردن نکات کوچک: برای دستیابی به نتایج کلیدی و به منظورتعیین رفتارهای مهم و نتایج مورد نیاز، متخصص با مدیران همکاری می کند. این رفتارها و نتایج غالباً تحت عنوان اهداف یا نقاط شناخته می شوند.
- توسعه سیستم اندازه گیری:برای یافتن روشی دقیق و قابل اعتماد به منظور اندازه گیری رفتار و نتایج دقیق، متخصص به مخاطبان هدف یاری می رساند. این روش بیشتر با استفاده از ردیابی هزینه های مرتبط با نقاط دقیق انجام می شود. اندازه گیری ها در مورد سطوح فعلی رفتار و نتایج مختلف، اطلاعات و هم چنین مقایسه اولیه ای ارائه می دهند که می توان به منظور ارزیابی اثرات راه حل ها از آن ها استفاده لازم را به عمل آورد.
- تشخیص مشکل:متخصص به مدیران آموزش می دهد که چگونه سوالات خود را مطرح کنند و مشاهدات و تحقیقات مربوط به محل کار و کارهای تکمیل شده را به منظور کمک به تعیین دلیل کمبودهای عملکردی جمع آوری کنند. پرسش سوالات و جمع آوری داده ها به طور معمول شامل چهار حوزه گسترده می شود که عبارتند از سابقه، مهارت و دانش، تجهیزات و فرآیندها (از جمله تجزیه و تحلیل سیستم ها) و پیامدها.
- تدوین و اجرای راه حل ها:پس از بررسی و ارزیابی نتایج، متخصص با مدیران همکاری می کند تا به این وسیله راهکارهایی را معرفی کند که کمبودهای شناسایی شده را برطرف کند.
- ارزیابی اثرات:به طور معمول، نتایج پیش، در طی و بعد از اجرای راه حل اندازهگیری می شوند. دست کم سه نوع نتیجه موجود است که مورد توجه یک متخصص مدیریت رفتار سازمانی قرار می گیرد که عبارتند از نتایج تغییر رفتار، پذیرش راه حل و کسب نتایج هزینه و سود. بررسی نتایج تغییر رفتار به ارزیابی و بررسی این موضوع که آیا راه حل ارائه شده، رفتار مورد نظر را تغییر داده است و نتایج دلخواه را تولید کرده است یا خیر، کمک می کند. پذیرش درمان یا راه حل در مدیریت رفتار سازمانی، اهمیت زیادی دارد چراکه در صورتی که پرسنل و مدیران آن را ناخوشایند تلقی کنند، راه حل حفظ نخواهد شد. هم چنین بررسی نتایج هزینه و سود نیز به متخصص کمک می کند تا به وسیله آن ها، ارقام بازگشت سرمایه را محاسبه کنند.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم به زبانی ساده به تعریف رفتار سازمانی، اهداف شناخت آن، چگونگی مدیریت رفتار سازمانی و غیره بپردازیم. شما هم می توانید با شناخت کامل این مفاهیم، از مدیریت رفتار سازمانی به منظور بهبود عملکرد کارکنان و افزایش بهره وری سازمان خود استفاده کنید.
سوالات متداول درباره مدیریت رفتار سازمانی چیست؟
برای مدیریت پرسنل باید از رویکردهای علمی استفاده کرد تا بهترین آن ها انتخاب شوند و در نهایت موفقیت کلی سازمان رقم بخورد.
- افزایش انگیزه در کارکنان
- افزایش بهره وری در عملکرد کاری
- سطح فردی
- سطح تیمی
- سطح سازمانی
تشخیص مشکل و همین طور ارائه راه حل و تدوین آن مهم ترین مراحل مدیریت رفتار سازمانی به شمار می رود.