دستیابی به اهداف سازمانی بوسیله مدیریت استراتژیک در تمامی سطوح مدیریتی یک سازمان امکانپذیر است.
مدیران ارشد یک سازمان با یادگیری، درک مفاهیم و بکار گیری فرآیندهای مدیریت استراتژیک می توانند تجارت خود را در مسیر توسعه و رشد هدایت کنند.
در ادامه فرآیندها، مفاهیم، ویژگی‌ها و اهمیت مدیریت استراتژیک را تعریف، بررسی و تشریح می‌کنیم.
مدیریت استراتژیک چیست؟
مدیریت استراتژیک فرآیند و برنامه‌ای عملی است که در طی آن تصمیمات و سیاست‌های سازمانی برای رسیدن به اهداف تعریف و برنامه‌ریزی می‌شوند.
این فرآیند متشکل از طراحی ماموریت و چشم‌انداز سازمان و همچنین تخصیص و بهره برداری منابع و دارایی‌ها، تجزیه و تحلیل ساختار داخلی و رقبا و در نهایت توسعه برنامه و فعالیت‌هایی است که سازمان را به مقاصد خود می‌رساند.
سازمان‌ها همیشه در حال تغییر و تحول هستند بنابراین الزامی است که مدیران ارشد به طور مستمر استراتژی‌های سازمان را ارزیابی کنند.
فرآیند مدیریت استراتژیک به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بتوانند وضعیت فعلی خود را ارزیابی کنند، استراتژی‌ها را مطابق و هماهنگ با برنامه‌ریزی ها تدوین و اجرا کنند و در نهایت میزان اثربخشی راهبردهای مدیریتی را تجزیه و تحلیل کنند.
اصول مدیریت چیست؟
اهمیت مدیریت استراتژیک برای سازمان‌ها
تمامی تصمیم‌گیری ها براساس مدیریت استراتژیک در سازمان صورت می‌گیرد. برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های در نظر گرفته شده برای دستیابی به اهداف و همچنین تخصیص منابع برای اجرای برنامه‌ها در دل فرآیند مدیریت استراتژی نهفته است.
هدف نهایی مدیریت استراتژیک این است که بتواند برای سازمان مزیت رقابتی نسبت به سایر رقبای خود ایجاد کند.
مدیریت استراتژیک در یک سازمان تضمین می‌کند که چگونه می‌توان به اهداف تعیین شده برسید.
داشتن مدیریت استراتژیک سیستماتیک باعث می‌شود سازمان در برابر تغییرات محیطی کاملا آمادگی داشته باشد در بسیاری از مواقع اتفاقات غیر قابل پیش‌بینی تاثیر بسیار زیادی بر روی کسب و کارها دارد.
در سازمانی که مدیریت استراتژیک به درستی اجرا می شود تمامی مدیران و کارکنان بخش‌های مختلف با انگیزه عمل می‌کنند. بخش ها و واحد ها همسو و هماهنگ با یکدیگر همکاری و هم‌افزایی دارند.
مدیریت استراتژیک در سازمان ها باعث افزایش موفقیت و رضایت مدیران و کارکنان سازمان است زیرا کارکنان خود را در رسیدن سازمان به اهداف شریک می‌کند.
مسیر رسیدن به اهداف کاملا مشخص است و همین موضوع باعث می‌شود روحیه و انگیزه، سرعت عمل کارکنان به مراتب افزایش یابد در نتیجه به آنها فضای رشد و توسعه را می‌دهد.
مدیریت استراتژیک به بهینه شدن ارتباطات و تخصیص بهتر منابع کمک می‌کند و منابع مادی و دارایی‌های سازمان را برای اجرایی کردن برنامه‌ریزی‌ها به صورت بهینه در دسترس بخش ها و مدیران سازمان قرار می‌دهد. یعنی مدیریت منابع با افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها مواجه می‌شود.
تفاوت مدیریت استراتژیک و برنامه‌ریزی استراتژیک
به طور کلی مدیریت استراتژیک و برنامه‌ریزی استراتژیک تقریبا به یک معنی و مفهوم هستند. به عبارت دیگر مدیریت استراتژیک فرآیندی است که مدیران ارشد برای پیاده‌سازی استراتژی‌ها و اهداف برنامه‌ریزی شده که در چشم‌انداز و ماموریت سازمان تعریف شده است، تلاش می‌کنند.
برنامه‌ریزی استراتژیک روشی عملی، سیستماتیک و سازمان یافته است برنامه‌ها و فعالیت‌هایی را برای رسیدن به اهداف مشخص سازمانی، میسر می‌کند.
رهبری سازمانی چیست و رهبر سازمان چه وظایفی دارد؟
مفاهیم مدیریت استراتژیک چیست؟
- برنامه‌ریزی استراتژی
برنامه‌ریزی استراتژیک روشی عملی، سیستماتیک و سازمان یافته است که برنامه‌ریزی سازمانی را برای رسیدن به اهداف مشخصی، میسر می‌کند. یعنی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بتوانند اهداف و زمان رسیدن به آن را تنظیم کنند.
برنامه استراتژیک درست می‌تواند عملیات‌ها را بهینه کند بنابراین با ایجاد تمرکز اولویت ها مشخص می‌شوند؛ در نتیجه باعث هم‌افزایی و هدایت کارکنان و بخش‌های سازمان برای دستیابی به اهداف می‌شوند.
- چشم انداز سازمان (Vision)
سازمان‌ها هم اکنون دوست دارند ببیند در آینده، قرار است کجا باشند یا به کجا می رسند. بنابراین براساس ارزش‌های سازمان خود آرزوهایشان را در یک بیانیه منتشر می‌کنند.
این بیانیه به چشم‌انداز سازمان معروف است. تمامی سطوح مدیریتی در سازمان باید به چشم انداز سازمان تعلق خاطر داشته باشند.
- ماموریت سازمان
رسالت سازمان نشان دهنده فلسفه وجودی یک سازمان است و اهداف آن سازمان را مطرح می‌کند. به این معنی که چهارچوب فعالیت‌های سازمان را مطابق با چشم‌انداز و همچنین چگونگی رسیدن به اهداف سازمانی مشخص می‌کند و همچنین توضیح می‌دهد که یک سازمان، چگونه با محصولات یا خدمات اصلی خود می‌تواند به مشتریان، کارکنان، رقبا و مخاطبین خدمت کند.
- فرصت ها و تهدید ها در سازمان
معمولا سازمان‌ها همیشه در معرض فرصتها و تهدیدات خارجی در بازار قرار دارند که در بسیاری از مواقع ممکن است خارج از کنترل آنها باشد.
سازمان‌ها می‌توانند از فرصتها استفاده کنند تا بتوانند در برابر تهدید ها محافظت شوند.
این فرصتها شامل توسعه محصولات جدید، مشارکت با سایر سازمان‌ها و یا سرمایه‌گذاری‌های خارجی و… است.
از طرفی تهدیدها، بحران مالی، اختلال در مدیریت زنجیره تامین، حوادث و بلایا، حملات سایبری، بحران در برند و شهرت سازمانی و… اشاره دارد.
- نقاط ضعف و قوت سازمان
یک سازمان می‌تواند نقاط ضعف و قوت خود را کنترل نماید. یعنی استراتژی‌هایی را اجرا می‌کند که نقاط قوت را تقویت کرده و نقاط ضعف را برطرف می‌کند.
نقاط ضعف شامل مواردی نظیر ضعیف بودن برند،گردش مالی متوسط، کمبود سرمایه،بدهی و … است.
- نقاط قوت سازمان
نقاط قوت کارهایی است که سازمان می‌تواند آنها را به خوبی انجام دهد و همچنین به مواردی مانند مزیت رقابتی، انگیزه بالای کارکنان، زنجیره تامین موفق و دسترسی به مواد اولیه و … اشاره می‌کند.
- اهداف کوتاه و اهداف بلند سازمان
اهداف سازمانی متشکل از اهداف کوتاه مدت و بلند مدت سالیانه است که برای رسیدن به آنها مدت زمان خاصی را مشخص می کنند.
برای مثال اهدافی نظیر افزایش سود آوری، بهره وری، کیفیت روابط کارکنان و … است.
اهداف باید قابل سنجش ، دست یافتنی، شفاف و معقول باشند.
درباره وظایف مدیریت در سازمان در مجله آراهنر بیشتر بخوانید.
فرآیند مدیریت استراتژیک چیست؟
یک سازمان باید مجموعه‌ای از فرآیندها را دنبال کند تا بتوانند به طور مداوم و موثر، مطابق برنامه‌ریزی استراتژیک بهتر عمل کنند.
این فرایند ها عبارتند از:
تعیین و تنظیم اهداف استراتژیک
اولین فرایند چشم‌انداز و ماموریت سازمان را به روشنی بیان می‌کند.
قبل از برنامه‌ریزی اهداف کوتاه مدت و بلندمدت خود به صوت شفاف و دقیق تعریف می‌شود.
اهداف بخش‌ها و واحد های سازمانی مشخص می‌شود.
تجزیه و تحلیل موقعیت و محیط
یک سازمان باید در ابتدا به تجزیه و تحلیل مواردی نظیر بررسی دقیق داده‌ها و اطلاعات برای اهداف استراتژیک، منابع سازمان، عوامل موثر برمحیط داخلی سازمان، محیط خارجی سازمان مانند مشتری‌ها، تامین‌کنندگان، رقبا و.. بپردازد.
این بررسی‌ها باید توسط مدیران به صورت مداوم ارزیابی شوند.
اجرای استراتژی ها
اجرای استراتژی‌ها به معنی اجرا کردن و عمل کردن به استراتژی‌های تدوین شده در سازمان برای رسیدن به نتایج مورد نظر است.
اجرای استراتژی موفق به پنج عنصر اصلی منابع انسانی و مدیریت افراد ،سیستم‌ها، منابع مادی،فرهنگ و سازمان وابسته است.
یعنی چهارچوب‌های سازمانی را تعریف کنید.
پیاده‌سازی استراتژی‌ها شامل مراحل زیر است.
- تعریف چهارچوب استراتژی سازمان
- تصمیم گیری و مدیریت منابع انسانی
- تعریف شاخص‌های کلیدی عملکرد KPIs))
- تهیه گزارش از روند پیشرفت استراتژی‌ها
- ایجاد فرهنگ سازمانی
تمامی موارد مذکور نیاز به همکاری و هماهنگی میان مدیران تمامی بخش‌ها و کارکنان است.
کنترل و ارزیابی اثربخشی استراتژی ها
بازنگری استراتژی‌ها آخرین فرآیند مدیریت استراتژیک است. فرآیند ارزیابی استراتژی شامل مواردی تجزیه و تحلیل برنامه‌های استراتژیک، ارزیابی عملکرد و سنجش میزان اثربخشی استراتژی‌ها برای دستیابی به اهداف است.
ارزیابی استراتژیک شامل فعالیت‌های زیر است:
- ارزیابی عملکرد داخلی و خارجی
- نحوه سنجش و اندازه گیری عملکرد
- اقدامات اصلاحی
ارزیابی به شما نشان می‌دهد که آیا تدوین و اجرای استراتژی‌ها با اهداف سازمان مطابقت دارد.
اقدامات اصلاحی زمانی انجام می‌شود که مدیران می‌خواهند مطمئن شوند که عملکردها مطابق پیش‌بینی آنها پیش می‌رود یا خیر.
در نتیجه اطلاعاتی که از این ارزیابی ها به دست می آید باید به گونه ای باشد که عملکردها و عملیات را تسهیل و اثر بخش سازد.
برای مطالعه درباره رفتار سازمانی، اهداف شناخت آن، چگونگی مدیریت رفتار سازمانی مقاله آراهنر را از دست ندهید.
ویژگی های مدیریت استراتژیک چیست؟
فرآیند مدیریت استراتژیک مجموعه‌ای از تصمیمات و اقدامات برای تدوین برنامه‌ها و اجرای استراتژی‌هایی است که می‌تواند بین سازمان و عوامل محیطی هماهنگی ایجاد نماید؛ تا سازمان را در مسیر دستیابی به اهداف هدایت کند.
چنین هدفی با رعایت ویژگی‌های مدیریت استراتژیک میسر می‌شود. این ویژگی‌ها عبارتند از:
سهولت اجرای استراتژی
یکی از ویژگی‌های اصلی مدیریت استراتژیک، سهولت اجرای موثر استراتژی‌ها است.
علاوه براین، مدیریت استراتژیک کارآمد در اجرای استراتژی‌ها نهفته است به این معنی که تدوین استراتژی‌ها کافی نیست بلکه باید طوری برنامه‌ریزی شوند که به سادگی بتوان آنها را اجرا نمود.
مشارکت مدیران ارشد
مدیریت استراتژیک بر جهت‌گیری کلی سازمان در مسیررسیدن به اهداف تأثیرگذار است و شامل تصمیمات و اقداماتی است که مدیران ارشد برای هدایت فعالیت‌های کلی سازمان در جهت تامین اهداف تعریف می‌کنند.
اهداف سازمانی اهداف تولید، اهداف بازاریابی، اهداف توسعه منابع انسانی، اهداف تحقیق و توسعه و اهداف مالی هستند.
عدم اطمینان و پیچیدگی
همیشه سازمان‌ها در معرض تغییرات غیرقابل پیش‌بینی قرار دارند بنابراین با مدیریت استراتژیک می‌توانند برنامه‌ریزی‌هایی را تدوین کنند که در برابر تغییرات، قابل پیش‌بینی و قابل اجرا باشند.
مدیریت استراتژیک یک پدیده پیچیده است. در شرایط نامعلوم و غیرقابل پیش‌بینی عمل می‌کند. بنابراین مدیران ارشد باید تمرکز بیشتری روی پیچیدگی‌ها داشته باشند وعوامل تاثیرگذار بر روی اهداف بلندمدت را تجزیه و تحلیل کنند.
آینده‌گر
مدیریت استراتژیک در مورد چشم انداز آینده سازمان صحبت می‌کند و بر رشد و توسعه سازمان تأثیر می‌گذارد. بنابراین لازم است اهداف بلند مدت و کوتاه مدت را به صورت دقیق تعریف کند.
همچنین آینده را پیش‌بینی می‌کند، شرایط بازار، تهدیدها و فرصت‌های احتمالی را شناسایی می‌کند و استراتژی‌ها و برنامه‌هایی را تعیین می‌کند که بر اهداف بلندمدت سازمان‌ها تأثیر گذارند.
اثربخشی و کارایی
مدیریت استراتژی باعث اثربخشی و کآرایی تمامی برنامه‌ها و فعالیت‌های بخش‌های مختلف یک سازمان می‌شود.
اثربخشی به معنی جلوگیری از هدر رفتن فعالیت‌هاست.
کارایی به معنی انجام اقدامات با هزینه کمتراست. به عبارت دیگر، اثربخشی انجام درست کارها و کارآمدی انجام کارهای درست است.
مدیریت استراتژیک اثربخشی و کارایی فعالیت‌ها را هدایت می‌کند.
مزیت رقابتی
مزیت رقابتی مجموعه‌ای از منابع و عواملی است که شرکت را قادر می‌سازد نسبت به رقبا در بازار عملکرد بهتری داشته باشد.
مدیریت استراتژیک باعث می‌شود رقبا نتوانند عملکرد سازمان را تکرار یا تقلید کنند زیرا برای آنها پر هزینه و گران تمام می شود.
مدیریت استراتژیک بر توسعه مزیت های رقابتی سازمان متمرکز است به این معنی که ارزش محصول و رضایت مشتری را افزایش می دهد.
تناسب استراتژیک
تطابق صحیح و هماهنگ بین نقاط قوت و فرصت‌های سازمان به عنوان تناسب استراتژیک شناخته می‌شود.
تناسب استراتژیک سازمان را برای مقابله با شرایط دوراز انتظار و غیرعادی و نامطمئن در برابر عوامل خارجی آماده می‌کند. در نتیجه، مدیریت استراتژیک برای دستیابی به نتایج بهتر باید برای یک تناسب استراتژیک تلاش کند.
مزایای مدیریت استراتژیک
مدیریت استراتژیک رشد و توسعه و سودآوری سازمان را تضمین می کند و سازمان را به اهداف اصلی خودش می رساند در ادامه به معرفی اجمالی مزایای آن می پردازیم
مزایای مالی
- مدیریت سودآوری
- بهبود درآمد زایی
- نظارت بر نقدینگی
- برنامه ریزی پرداخت بدهی‌ها
- ممانعت از خطرات قانونی
مزایای غیرمالی
- احیای منابع انسانی
- شناسایی مشکلات
- تصمیم گیری سیستماتیک
- درک بهتر از استراتژی رقبا
- رشد و توسعه پایداری سازمان
سخن آخر
مدیریت استراتژیک برنامه‌ریزی و مدیریت منابع برای دستیابی به اهداف و مقاصد یک شرکت است.
مدیریت استژاتژیک به شرکت‌ها کمک می‌کند تا اهداف خود را تعیین کنند، مزیت رقابتی به دست آورند، منابع خود را بهتر مدیریت کنند.
مدیریت استراتژیک یک نسخه شفاف برای همه سازمان‌ها ارائه نمی‌کند. شرکت‌ها باید یک فرآیند مدیریت استراتژیک مناسب با چشم اندازو ماموریت سازمان را ایجاد و تطبیق دهند که برای شرکت آنها و کسانی که به آنها خدمت می کنند بهترین و موثرترین عملکرد را داشته باشد.
مدیریت استراتژیک به اجرای موفقیت آمیز استراتژی‌ها ختم نمی‌شود. برای زندگی ادامه می‌یابد سازمان و کارکنان را رشد و توسعه می‌دهد.
