صنایع دستی یزد و به طور کلی ایران عرصه تبلور استعدادهایی است که ناب و خالق هستند.این صنعت مملو است از هنرمندانی که خلاقانه مشغول تولید هستند و هنر خدادادی خود را به محصولاتی فاخر و درجه تبدیل می‌کنند.
یکی از این هنرمندان درجه یک فرشته آلبوغبیش است. فرشته آلبوغبیش تنها 17 سال دارد. اصالتا خوزستانی و اهل رامهرمز است و چند سالی است که ساکن میبد است. فرشته با وجود نابینایی زیلوباف زبردستی است.
او وقتی 9 ماهه بوده در اثر ابتلا به بیماری و پس از سه عمل سخت بینای خود را از دست داده. “مادر می‌گوید یک شب از شدت درد مجبور شده من را به بیمارستانی در اهواز ببرد. 3 بار چشمانم را عمل کردند اما خب نتیجه نداد و من نابینا شدم”
مجبور به ترک تحصیل شدم
فرشته در مدرسه مشغول تحصیل می‌شود اما به دلیل شرایط خاص خانوادگی مجبور می‌شود درس را کنار بگذارد:” چند سالی درس خواندم و بعد مجبور به کار شدم”
دوست داشتم خلق کنم
این اجبار فرشته را به سمت آموزش و سپس تولید زیلو کرد: “وقتی زیلو را لمس کردم و فهمیدم که همه‌اش با دست بافته می‌شه علاقه مند شدم که این کار رو یاد بگیرم و بتونم با دستای خودم یک کار خلق کنم”
او پیش استاد رفته و خیلی زود این هنر را یاد گرفته: “رفتم پیش استاد غنی‌پور و ازش خواهش کردم به من زیلو بافی یاد بده، مرد مهربونی بود و قبول کرد”
فرشته اما حالا دوباره به مدرسه بازگشته و الان مشغول تحصیل در کلاس نهم است.
چون عاشقم، سختی را جدی نمی‌گیرم
فرشته عاشق هنر است:”من زیلو بافی و کارهای هنری رو خیلی دوست دارم. به خاطر همین هم با وجود سختی زیاد و ندیدن نقشه اینکار رو یاد گرفتم”
فرشته در مقابل این سوال که بدون دیدن چگونه نقشه خوانی می‌کند، می‌گوید:”اول که از ساده بافی شروع کردم. همه چیز رو با لمس سر انگشتانم یاد گرفتم.
بعد چون خط بریل بلدم، برای خودم توضیحات نقشه رو می‌نویسم و رج‌ها رو می‌شمارم و بعد نخ رو رد می‌کنم”
فرشته برای بافت یک زیلو فقط 5 روز زمان نیاز دارد. “کار خیلی سختیه، اما واقعا من عاشق این کار هستم. عاشق صدای پنجه زدن هستم؛ لذت می‌برم وقتی خواهرم نقشه را توضیح می‌دهد و من با سر انگشتانم روی زیلو دست می‌کشم تا بتوانم ببافم”
خواهرم نیست؛ مثل مادرم است
فرشته به شدت خود را مدیون خواهر می‌داند:”هر کاری که از دستش بر بیاد برای من می‌کنه. به شدت تشویقم می‌کنه! نقشه رو برام توضیح می‌ده! اشتباهاتم رو اصلاح می‌کنه و در اصل کاری مثل یک مادر برای من می‌مونه”
آرزوی فرشته
فرشته یک آرزوی بزرگ دارد: ” دوست دارم درس بخونم و معلم بشم و بتونم به کودکان نابینا کمک کنم. البته الان هم بهشون قلاب بافی یاد می‌دم. بچه‌ها میان و من بهشون با قدرت لامسه قلاب بافی یاد می‌دم!”
کمپین #فرشته
ما در مجموعه آرا تصمیم گرفتیم برای حمایت بیشتر از فرشته، یک کمپین به راه بیاندازیم. باتوجه به اینکه فرشته امکان دیدن و خواندن نظرات مردم را نداشت از همگان خواستیم که با ارسال پیام صوتی برای فرشته نظرات‌شان را بیان کنند.
خوشبختانه این کمپین با حمایت بازیگران و ورزشکاران زیادی همراه شد. سیما تیرانداز، عاطفه رضوی، مونا فرجاد، فریبا نادری، سپند امیر سلیمانی، داریوش فرضیایی، احسان کرمی، محمد مسلمی، امیرشهاب رضویان، علی مسعودی، حسین پاکدل، علی ضیا، مژده لواسانی هنرمندان این کمپین بودند.
شهربانو منصوریان، الهه منصوریان، کیانوش رستمی، سجاد انوشیروانی، حمیده عباسعلی، محمد خاکپور، سیدمهدی رحمتی، نسیمه غلامی از میان ورزشکاران حاضر در این کمپین بودند.
محمدحسین سجادی نیری دبیر زیست بوم خلاق معاونت علمی ریاست جمهوری و خانم پویا محمودیان، معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از مدیرانی بودند که در این کمپین حضور داشتند.
پیام‌های مردم همراه سلبریتی‌ها
علاوه بر این چهره‌های شناخته شده، تعداد زیادی از مردم نیز با ارسال پیام‌های صوتی مهارت و هنر فرشته در رشته زیلوبافی از صنایع دستی یزد را تحسین کردند.
در ادامه پیام‌های هنرمندان و ورزشکاران را با هم می‌خوانیم:
سیما تیرانداز (بازیگر سینما و تلویزیون): فرشته عزیز از دیدن هنرنمایی زیبایت خیلی شگفت زده شدم. اینکه بسیار تحسینت کردم و امیدواریم در هر جای باشی موفق و شاد باشی.
مهدی رحمتی (سرمربی تیم شهر خودرو): ما به شما افتخار می‌کنیم چون دختر سختکوشی هستی و می تونی الگویی برای همه انسانها باشی. از صمیم قلب برایت آرزوی سلامتی می‌کنم و امیدوارم به موفقیت‌های بیشتری برسی.
مونا فرجاد (بازیگر سینما و تلویزیون): فرشته عزیز تو یکی از دخترهای غرور آفرین این سرزمین هستی. من افتخار می کنم که با شما آشنا شدم. یک عالمه انرژی مثبت برایت می فرستم.
محمدحسین سجادی(دبیر زیست بوم خلاق معاونت علمی ریاست جمهوری) فرشته عزیز! آینده این کشور را آدم‌های پرامید مثل تو می‌سازند، ازت ممنونم!
شهربانو منصوریان (قهرمان وشوی جهان): فرشته خانم! کار زیبای شما را دیدم. دمه شما گرم! خیلی لذت بردم که با قدرت داری اینگونه کار می‌کنی!
حسین پاکدل (نویسنده، نمایش‌نامه‌نویس، مجری، تهیه کننده): درس بزرگی که گرفتم این بود که آدم با واقعیت‌های زندگی خود کنار بیاید. تو خیلی با این واقعیت خوب کنار آمدی. من مطمئن هستم که تو بیش از اینها موفق خواهی شد. تو از همین الان معلم هستی.
عموپورنگ: از تو بزرگترین درس را گرفتم
داریوش فرضیایی (عمو پورنگ): من خوشحال هستم که انقدر با روحیه هستی و من بزرگترین درس را از تو گرفتم. برات بهترین‌ها را آرزو می‌کنم و امیدوارم بتوانم به زودی تو را ببینم و منتظر موفقیت‌های بیشتری از تو هستم.
سپند امیر سلیمانی (بازیگر سینما و تلویزیون): امیدوارم کرونا زودتر تمام شود تا بتوانم از نزدیک تو را ببینم. من دوست راه دور شما هستم. مطمئن هستم بهترین اتفاق‌ها در انتظار شماست. دمت گرم که انقدر با روحیه و هنرمندی!
محمد مسلمی (عموهای فیتیله‌ای): کار زیبای شما را دیدم و لذت بردم، آفرین.
عاطفه رضوی (بازیگر سینما و تلویزیون): ویدیو کوتاهی از تو دیدم که در حال آموزش زیلو بافی به یک خانم جوان بودی. خیلی تحت تاثیر قرار گرفتم و روحیه درجه یک تو ثابت کرد که هنر یک ودیعه و یک جهان بینی است. نیازی نیست که ما با چشم چیزی را ببینیم. خوش به حالت روحیه حسادت برانگیزی داری. رفتار تو بهترین نوع سپاسگذاری به جهان هستی است.
علی ضیا (مجری): فرشته خانم من از اینکه هموطن شما هستم افتخار می کنم. آدم‌هایی مثل شما که همه محدویت‌ها را از بین می‌برند، ستودنی هستند.
ادای احترام قهرمان وزنه برداری جهان به فرشته
کیانوش رستمی (قهرمان وزنه برداری المپیک): واقعا بسیار لذت بردم که دیدم شما انقدر زیبا دارید زیلو می‌بافید. انقدر عالی آن را به دیگران آموزش می دهید. انشالله که همیشه موفق باشید. با این کارتان به همه نشان دادید که در همه حال آدم‌ها می‌توانند موفق باشند و هیچ کاری سخت و نشدنی نیست.
نسیمه غلامی (بازیکن تیم ملی فوتسال): فرشته‌ها همیشه تو آسمانها نیستند، بعضی‌هاشون روی زمین و کنار ما هستند. فرشته تو از آن فرشته‌هایی هستی که باعث زیبایی زمین شدند و تو انگیزه آدم‌هایی هستند که ناامید هستند.
محمد خاکپور (کاپیتان اسبق تیم ملی فوتبال): با دیدن ویدیو شما و شنیدن سرگذشت‌تون به زندگی بیشتر امیدوار شدم. وقتی که امید را انتخاب می‌کنی همه چیز ممکن می‌شود. همینطور که تو در زندگی‌ات نشان دادی هر غیرممکنی، ممکن است. به راهت ادامه بده و مطمئن باش که بهترین‌ها در انتظار توست.
پویا محمودیان (معاون صنایع دستی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی): زنان و دختران این کشور همواره در عرصه‌های مختلف افتخار آفرین بودند. فرشته عزیز از میبد، شهر جهانی زیلو، یکی از رشته‌های مهم صنایع دستی یزد، ستاره فروزان در سپهر هنر این مرز بوم است.
احسان کرمی (مجری): فرشته خانم واقعا جای تبریک دارد. همه ما یک توانایی‌ها و یک ناتوانایی‌هایی داریم! اما به نظرم یک اراده بزرگ باید باشه که آدم ناتوانی‌هاش رو کنار بگذاره و با توانمندی‌ها در زندگی پیش برود. به معنی واقعی کلمه این توانمندی حیرت انگیز شما برای من الهام بخش بود.
منصوریان: الگوی زنان ایرانی
الهه منصوریان (قهرمان وشوی جهان): لذت بردم از اینکه هنر زیبای تو را دیدم. از اینکه از هنر و علاقه‌مندی خودت دست نکشیدی تحسین‌ات می‌کنم. خوشحالم ایران زن‌هایی داره که الگو هستند و امیدوارم روزی بتونم ببینمت. تو الگوی خیلی از زنهای ایرانی هستی.
حمیده عباسعلی (قهرمان کاراته جهان): کاملا قابل درک که تو انقدر قوی هستی و باعث شدی که همه از این کار تو درس بگیرند. به راهت ادامه بده و مطمئن باش که بهترین‌ها در انتظارت است.
سجاد انوشیروانی (قهرمان سابق وزنه برداری جهان): شما روشندلان هستید که با دل و ذهن پاکی که دارید کارهای خیلی بزرگی انجام می‌دهید و نشان دادید که چقدر می‌توانید برای جوانان الگو باشید.
مژده لواسانی (مجری): قطعا کار بسیار سختی است اما تو ثابت کردی که می‌توانی و این خواستن و توانستن در زندگی تو عملی شده. کلی ذوق کردم و برات آروزی موفقیت دارم و امیدوارم یک ذره از این پشت کار و روحیه و امید تو را ما مردم هم داشته باشیم و بتونیم درست قدم برداریم.
علی مسعودی (بازیگر): امیدوارم که همیشه همینطور پر از امید و انگیزه باشی. خیلی دوست دارم که بتونم از نزدیک ببینمت. ویدیویی که از تو دیدم خیلی حال دلم را خوب کرد و انرژی مثبت از تو گرفتم.
فریبا نادری (بازیگر سینما و تلویزیون): خیلی بهت افتخار می‌کنم که با دستان خود می‌توانی یک الگوی موفق باشی برای کسانی که احساس می کنند نقطه ضعفی دارند. اما تو از نقطه ضعفت پله ساختی و آن را به نقطه قوت تبدیل کردی. قوی باش، محکم باش و بدان که خدا دوتا فرشته روی شانه‌های تو گذاشته که اینطور از تو حمایت می‌کنند.
زیلو، فرش سلامت، نماد صنایع دستی یزد
زیلو یکی از محصولات دستبافت قدیمی است که خاستگاه آن منطقه‌ای در نزدیکی میبد در استان یزد است. از زیلو به عنوان فرشی کم بها که از نخ بافته شده و در تابستان ها ایجاد خنکی می‌کند، استفاده می‌شود. زیلوبافی در یزد و میبد از جایگاه ویژه ای برخوردار است. زیلو به دلیل کاربردی بودن، اشتغال زایی و رابطه با صنعت گردشگری مورد توجه است. زیلوبافی در شهرهای جهرم، کاشان، اصفهان، سیستان و مشهد نیز رواج داشته است.
محصول تولیدی صنایع دستی یزد
تار و پود به کار رفته در زیلو از جنس پنبه است. این امر باعث می‌شود که زیلو از گزند شن های روان کویر مصون بماند. در حالی که قالی‌های پشمی این مزیت را ندارند و در مقابل طوفان شن مقاومت لازم را ندارند. از مزایای دیگر زیلو نسبت به قالی‌های پشمی این است که ماده اولیه زیلو پنبه است که برای سلامتی بافنده و مصرف کننده مخاطره‌ای ایجاد نمی‌کند. قالی‌های پشمی می‌توانند سبب بروز بیماری‌های تنفسی می‌شود.
قدمت زیلوبافی هنر دیرین و صنایع دستی یزد
پیشینه زیلوبافی در یزد به پیش از اسلام می‌رسد. حتی عنوان می‌شود که زیلو، از ابداعات این منطقه است و گسترش زیلوبافی توسط استاد کاران میبدی انجام گرفته است.
زیلوهای قدیمی در مساجد استان یزد عمدتا در کارگاه‌های شهر میبد طراحی و بافته شده است. برخی از زیلوها ثبت تاریخی شده‌اند و بسیاری به دلیل بی توجهی از بین رفته‌‌اند. نفیس ترین زیلوی میبد متعلق به قرن 12 هجری است که طرح 24 سجاده روی آن قرار دارد. در حاشیه این زیلو تاریخ 1188 و نام واقف آن بافته شده است.
از زیلوهای قدیمی یزد، می‌توان به زیلوی مسجد جامع هفتادر در عقدا اشاره کرد که در نوع خود کم نظیر است.
یکی دیگر از آثار قدیمی، زیلوی آویخته در مسجد امیر چخماق یزد است که توسط عبدالوکیل میبدی یزدی بافته شده است. دو زیلوهای کهنه دیگر که در مسجد رکن آباد نگه‌داری می‌شود نیز از آثار قدیمی به جا مانده از این هنر است.
رنگ مورد استفاده در زیلو، صنایع دستی یزد
زیلو بر خلاف فرش و دیگر زیراندازها، تنوع رنگی کمتری دارد. این یکی از مهمترین خصوصیات این صنایع دستی یزد د است. در میان انواع زیلوها، تنوع رنگی در زیلوهای خانگی بیشتر است و در رنگ‌های سفید، آبی، نارنجی،سبز،آبی و گلی بافته می‌شود. علت استفاده زیاد زیلو در مساجد و زیارتگاه‌ها سادگی و بی پیرایگی آن است.
رنگ‌هایی که برای بافت زیلو از آنها استفاده می‌شود از گیاهان کویری تهیه می‌شود. برای تهیه رنگ قرمز از گیاه روناس و برای تهیه رنگ آبی از نیل استفاده می‌شود. از پوست گردو، رنگ قهوه‌ای بدست می‌آید.
استفاده از رنگ‌های گیاهی در زیلوبافی این مزیت را دارد که رنگ‌ها هنگام شستشو ثابت می‌مانند. زیلوهایی که در بافت آنها رنگ‌های گیاهی به کار برده شده در برابر اشعه خورشید مقاوم‌تر هستند.
زیلوها از لحاظ کاربرد و رنگ به 3 دسته تقسیم می‌شوند.
-زیلوهایی که در بافت آنها از رنگ‌های آبی و سفید استفاده می‌شود و در مساجد و زیارتگاه‌ها استفاده می‌شوند.
-زیلوهای جوهری که در بافتن آنها از رنگ‌های آبی و گلی استفاده می‌شود. این زیلوها قیمت کمتری دارند و بیشتر برای مصارف خانگی مورد استفاده هستند.
-زیلوهای نفتال که در بافتن آنها از رنگ سبز و گلی استفاده می‌شود. این نوع از زیلوها مرغوب تر و گران‌بها تر هستند.
در بافت زیلو 2 نقش وجود دارد، نقش زمینه و نقش حاشیه که اصطلاحا دج نامیده می‌شود. نقش حاشیه معمولا ثابت و یکنواخت است ولی نقش زمینه با توجه به ذوق و سلیقه هنرمند متغیر است.
