کودکان، پایه ریزان فردای جهان هستند؛ موجودات معصوم و بی گناهی که قرار است در آینده، زمین را به مکانی بهتر از امروز تبدیل کنند. به همین دلیل در همه جای دنیا دارای ارزش و اعتبار ویژه ای هستند و اولویت استفاده از بسیاری از امکانات در اختیار آن هاست یا این که باید باشد.
تقریباً در همه جای دنیا سعی شده تا از کودکان در مقابل آسیب های طبیعی مانند سیل و زلزله یا فجایع انسانی مانند جنگ محافظت شود و حتی الامکان کمترین آسیب به آن ها وارد شود هر چند که متاسفانه همیشه این تلاش ها موفقیت آمیز نبوده است.
به دلیل اهمیت ویژه موضوع کودکان، روزی در تقویم جهانی به آن ها اختصاص داده شده است که در ادامه بیشتر راجع به این موضوع صحبت می کنیم.
نام گذاری روز جهانی کودک
روز کودک یک تاریخ رسمی است که هر ساله به افتخار کودکان جشن گرفته می شود؛ این تاریخ در کشورهای مختلف متفاوت است. در سال 1925، روز جهانی کودک برای اولین بار در شهر ژنو و در جریان کنفرانس جهانی رفاه کودکان تعیین و نام گذاری شد. در پی این تصمیم، ۲۰ نوامبر از سوی سازمان ملل متحد روز جهانی کودک نام گذاری شده هر چند که در برخی از کشورها این روز، اول ژوئن اعلام شده است.
در تقویم شمسی نیز روز جهانی کودک مصادف با 29 آبان ماه 1402 است.
تاریخچه روز جهانی کودک
دانستن این موضوع جالب است که برخی از کشورها مانند ایالات متحده، روز یکم ژوئن را به عنوان روز جهانی کودک گرامی می دارند و جشن می گیرند. البته این سنت به سال ۱۸۵۶ باز می گردد یعنی هنگامی که کشیش چارلز لئونارد، کشیش کلیسای جهانی ماساچوست، مراسم ویژه ای را با موضوع کودکان برگزار کرد. در سال ۱۹۵۴، «روز جهانی حمایت از کودکان» برای حمایت از حقوق کودکان، پایان کار کودکان و تضمین دسترسی به آموزش و پرورش جهانی به این اسم، نام گذاری شد. برای اولین بار، روز جهانی کودک با قطعنامه سازمان ملل متحد در سال ۱۹۵۴ تاسیس شد.
هدف از نام گذاری روز جهانی کودک
همان طور که پیشتر توضیح دادیم، مبتکران برگزاری روز جهانی کودک سه هدف اصلی را دنبال می کردند که این اهداف عبارتند از دفاع از حقوق کودکان، تشویق روابط دوستانه در میان نوجوانان جهان و متعهد کردن دولت های جهان به منظور پشتیبانی از فعالیت های یونیسف. به همین دلیل قرار شد هر کشوری، روز مشخصی را به این مناسبت اختصاص دهد. سازمان ملل، روز جهانی کودک را هر ساله در تاریخ ۲۰ نوامبر جشن می گیرد. امروزه بزرگداشت این روز در نزدیک به ۱۵۰ کشور جهان برگزار می شود ولی روز آن با توجه به سنت ها و کشورهای مختلف، متفاوت است.
آشنایی با حقوق کودکان
مسلماً حقوق کودکان، حقوق متفاوت یا حقوق ویژه ای نیست؛ حقوق کودکان در واقع همان حقوق اساسی بشر است. طبیعتاً کودک هم انسانی است که حق دارد همچون انسان های دیگر با او رفتار شود و حقوق او نیز رعایت شود پس باید به همین ترتیب، این روز جشن گرفته شود.
حقوق کودکان بر طبق اعلامیه ژنو این طور عنوان شده است:
- از نظر مادی و معنوی باید موارد مورد نیاز برای رشد طبیعی کودک به او داده شود؛
- کودکانی که گرسنه هستند باید تغذیه شوند، کودکانی که بیمار هستند باید پرستاری شوند. باید به کودکانی که دچار عقب ماندگی هستند، کمک شوند و کودکان بزهکار باید احیا و بهینه سازی شوند. هم چنین به کودکان یتیم باید سرپناهی درخور و شایسته داده شود.
- کودکان باید نخستین کسانی باشند که در مواقع پریشانی تسکین می یابند؛
- کودکان باید در موقعیتی قرار گیرند که قادر باشند معیشت خود را تأمین کنند و در برابر هر نوع استثمار باید محافظت شوند؛
- کودکان باید نسبت به این موضوع آگاه باشند که استعدادهایش باید در خدمت هم نوعانشان باشد.
در سال ۱۹۵۹ سازمان ملل اعلامیه حقوق کودک را تصویب کرد که براساس ساختار و محتوای اعلامیه ژنو بود. در این اعلامیه جدید ۱۰ اصل برای حمایت از کودکان قبل از تولد و هم چنین پس از تولد وضع شد. این اعلامیه جدید زمینه را برای تصویب کنوانسیون حقوق کودک در ۱۹۸۹، گسترده ترین و سریع ترین معاهده بین المللی حقوق بشر در تاریخ فراهم کرد.
نلسون ماندلا به عنوان یکی از تأثیرگذارترین شخصیت های آفریقای جنوبی در همین رابطه گفته است: «امنیت و سلامت خود به‌خود اتفاق نمی افتد، بلکه نتیجه اجماع جمعی و سرمایه‌گذاری عمومی است. ما به فرزندان خود، یعنی آسیب پذیرترین شهروندان جامعه خود، مدیون زندگی عاری از خشونت و ترس هستیم.»
حمایت مالی از کودکان
خبر بد این که میلیون ها کودک در سراسر جهان در فقر شدید به سر می برند و خانواده های آن ها تلاش می کنند تا با درآمد کمتر از ۱.۲۵ دلار در روز زنده بمانند. این کودکان غالباً به دارو، تحصیل و سرپناه دسترسی ندارند و از آن محروم هستند و حتی بسیاری از آن ها بدون دسترسی به آب پاکیزه زندگی می کنند. حتی در صورتی که آن ها بتوانند از این شرایط جان سالم به در ببرند، باز هم بی پناه و تحت فشار قرار دارند، معمولاً محبتی دریافت نمی کنند و در چرخه معیوبی از آسیب ها که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود، گرفتار هستند.
بسیاری از کودکانی که در فقر به دنیا می آیند، در همان روز نخست به دلیل شرایط بد بهداشتی جان خود را از دست می دهند و از بین کودکانی که در روز اول زنده می مانند، بسیاری در طی ماه های بعد خواهند مرد. در واقع بیشتر کودکان محروم تا قبل از ۵ سالگی می میرند.
خوشبختانه از زمان تصویب کنوانسیون حقوق کودک، میزان مرگ و میر جهانی در کودکان زیر ۵ سال به نصف کاهش یافته است و جامعه جهانی شروع به ارائه کمک های بیشتری به کودکان کرده است. این افزایش شانس زندگی برای هر کودک است؛ به او این فرصت را می دهد تا از آسیب های موجود و تبعیض ها فراتر رود و برای مقابله با بیماری ها، جهل، سوء تغذیه و مرگ تلاش کند.
امروزه یونیسف (انجمن بین المللی ویژه کودکان سازمان ملل) با بهره گیری از برنامه حمایت مالی از کودکان، فرصت زندگی را در اختیار کودکان فقیر قرار داده است. این سازمان مشاوره، منابع و معاینه پزشکی، تغذیه مقوی، ویتامین های مکمل، آموزش بهداشت، حمایت عاطفی، راهنمایی معنوی و دسترسی به خدمات ویژه مانند جراحی را فراهم می کند.
سخن پایانی
لزوم رعایت حقوق کودکان در جوامع بشری از دهه ها پیش در کشورهای مختلف و متعاقب آن در سازمان ملل با تعیین روزی جهانی به نام کودکان تبیین شده است. کودکان آینده سازان فردای کره زمین هستند و به همین دلیل نه تنها باید حقوقی برابر با بزرگسالان داشته باشند، بلکه باید امکانات و شرایطی خاصی برای همه کودکان فراهم شود تا بتوانند در رفاه نسبی زندگی کنند و از تغذیه مناسب، بهداشت فردی و آموزش بهره مند باشند.
به همین مناسبت 20 نوامبر به عنوان روز جهانی کودک از سوی سازمان ملل متحد تعیین شده است هر چند که ممکن است در کشورهای مختلف، تاریخ های دیگری به این مناسبت نام گذاری شده باشد.
