HRM روشی برای جذب، استخدام، استقرار و مدیریت کارکنان یک سازمان است. HRM اغلب به عنوان مدیریت منابع انسانی شناخته می‌شود. بخش منابع انسانی یک شرکت یا سازمان معمولاً مسئول ایجاد، اعمال و نظارت بر سیاست‌های حاکم بر کارگران و روابط سازمان با کارکنان است.
در مدیریت منابع انسانی و سازمان، کارکنان به عنوان دارایی‌ها و سرمایه‌های‌انسانی ارزشمند برای شرکت ها و هر کسب و کاری است. هدف اصلی سازمان به کارگیری موثر از کارکنان برای رسیدن به اهداف، کاهش ریسک و به حداکثر رساندن بازگشت سرمایه است. در این مقاله تعاریف کلی از مدیریت منابع انسانی، اهمیت وجود این دپارتمان برای سازمانها را به همراه اهداف و وظایف آنها مورد بررسی قرار می‌دهیم.
تعریف مدیریت منابع انسانی (HRM)
مدیریت منابع انسانی فرآیندی سیستماتیک برای مدیریت افراد شاغل در سازمان است. از آنجایی که هر سازمانی از افراد تشکیل شده است، دریافت خدمات آنها، توسعه مهارت‌های آنها و ایجاد انگیزه در آنها به سطوح بالاتری از عملکرد و اطمینان از اینکه آنها همچنان به تعهد خود نسبت به سازمان ادامه می‌دهند، برای دستیابی به اهداف سازمانی ضروری است.
جایگاه این دپارتمان در سازمانها برابر با مدیریت تولید، مدیریت مالی و … است و ممکن است هم به صورت مستقیم تحت نظر ریاست سازمان و یا این که با واسطه‌هایی تحت نظارت وی قرار گیرد. وظایف مدیریت منابع انسانی کاملا تخصصی است که نقش مهمی را در موفقیت نهایی سازمان دارد.
مدیریت منابع انسانی یک هنر است زیرا توالی رشد و تغییراتی مثبتی را در زندگی شغلی و فردی پرسنل یک سازمان ایجاد می کند.
به طور کلی مدیریت منابع انسانی سازماندهی، هماهنگی و مدیریت کارکنان در یک سازمان برای انجام ماموریت، چشم‌انداز و اهداف سازمان است. و شامل فرآیند جذب، گزینش، معرفی کارکنان، آموزش و توسعه، ارزیابی عملکرد کارکنان، تصمیم‌گیری برای جبران خسارت و ارائه مزایا، ایجاد انگیزه در کارکنان، حفظ روابط مناسب با کارکنان و اتحادیه‌های صنفی آنها، تضمین ایمنی کارکنان می‌شود.
در ادامه به نظر چند تن از مشاهیر این حوزه اشاره می‌کنیم:
پیگورز و مایرز – “مدیریت منابع انسانی روشی برای توسعه توانمندی های کارکنان است به طوری که آنها از کار خود حداکثر رضایت را احساس کنند و بهترین تلاش خود را برای سازمان انجام دهند.”
ایوانچویچ و گلوک: “مدیریت منابع انسانی عملکردی است که در سازمان ها انجام می‌شود و در به کارگیری موثر افراد برای دستیابی به اهداف سازمانی و فردی کمک می‌کند.”
به گفته فرنچ وندل: “مدیریت منابع انسانی استخدام، انتخاب، توسعه، استفاده و تطبیق منابع انسانی توسط سازمانها است.”
چرا مدیریت منابع انسانی برای هر سازمانی مهم است؟
متدولوژی و نقش مدیریت منابع انسانی برای مدیریت افراد یک سازمان در دستیابی به ماموریت سازمان و تقویت فرهنگ بسیار مهم است. اگر مدیریت منابع انسانی به طور موثر و درست انجام شود، افراد حرفه‌ای جدید که مهارت های لازم برای پیشبرد اهداف شرکت را دارند استخدام می‌شوند و از طرفی به آموزش و توسعه کارکنان فعلی برای دستیابی به اهداف سازمانی نیز کمک می‌کنند.
از آنجایی که منابع انسانی هر سازمانی سرمایه‌های اصلی آن محسوب می‌شود. بنابراین اعتبار و موفقیت آن نیز رابطه مستقیمی با کیفیت مدیریت منابع انسانی آن دارد. سلامت محیط کسب و کار، افزایش انگیزه و انرژی کارکنان، برنامه‌ریزی امور مربوط به پرسنل در زمینه آموزش، توسعه مهارت‌ها، رفاه پرسنل از جمله مواردی است که مدیران شایسته از عهده آن بر می‌آیند بنابراین می‌توانند کشتی بزرگ سازمان را به سلامت به ساحل اهداف سازمانی برسانند.
اهداف مدیریت منابع انسانی
چگونه کسب و کارها به کارکنان انگیزه می‌دهند و فرهنگ کاری آنها را پرورش می‌دهند؟ به چه صورتی سازمان ها می‌توانند اطمینان حاصل کنند که همه کارکنان با یکدیگر و سازمان هماهنگ هستند؟ پاسخ به این سوالات حول محور تعیین اهداف منابع انسانی می‌چرخد.
اهداف اصلی HRM عبارتند از:
تحقق اهداف سازمانی
اهداف اصلی و مقاصد کلی یک شرکت اغلب شامل بقا، کسب سود، به دست آوردن سهم بازار یا کسب شهرت جهانی است. واحد منابع انسانی با ترغیب و تشویق کارمندان به انجام کارها به روشی سازنده، تضمین می کند که کسب و کار شکوفا می‌شود. و همچنین اهداف شما با برنامه‌ها و مقررات مناسب پشتیبانی می‌شوند.
متخصصان منابع انسانی از طریق همسو کردن کارکنان با ماموریت و چشم‌انداز سازمان، تبدیل اهداف به نیازهای نیروی انسانی، ارزیابی نتایج، مدیریت هزینه‌ها ،پذیرش مسئولیت نگهداشت کارمندان برتر و همچنین ابداع استراتژی‌ها و فعالیت‌هایی مختلف در تحقق اهداف سازمانی نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند.
تقویت فرهنگ کار مثبت سازمانی
در محیط رقابتی کسب و کار امروز، عامل اصلی تعیین‌کننده موفقیت یا شکست یک شرکت، فرهنگ سازمانی است. هنگامی که فرهنگ شرکت تا حد زیادی مثبت باشد، مشارکت کارکنان، انگیزه، شادی، کار گروهی آنها نیز افزایش می‌یابد. از طرفی زمانی که فرهنگ کلی سازمانی منفی است، کارکنان تا حد زیادی احساس ناراحتی، استرس، عدم استقبال و فرسودگی می‌کنند. بنابراین ضروری است که (HR) برای ایجاد یک فرهنگ مثبت در سازمان باید تلاشی مستمر داشته باشد.
آموزش و توسعه فردی کارکنان
آموزش و توسعه مهارت‌های کارکنان در مدیریت منابع انسانی به سیستم آموزشی کارکنان در سازمانها اشاره دارد. این موضوع شامل ابزارها، دستورالعمل‌ها و فعالیت‌های مختلفی است که برای بهبود عملکرد کارکنان طراحی شده‌اند. بنابراین فرصتی برای کارکنان است تا دانش خود را افزایش دهند و مهارت‌های خود را ارتقا دهند.
نقش HR در آموزش و توسعه، کمک به پرسنل در دستیابی به بالاترین حد پتانسیل خود است. این نقش حیاتی را میتوان از طریق رویکردهای زیر انجام داد:
- هدایت و راهنمایی پرسنل
- نظارت بر عملکرد کارکنان
- جمع‌آوری بازخورد و تفسیر داده‌های جمع آوری شده
- ایجاد فعالیت‌های ارتقاء‌دهنده و بسترهای آموزشی برای کارکنان
- ارائه آموزش کافی و صحیح در حین کار
علاوه بر این، نقش HR نه تنها شامل شروع برنامه‌های آموزشی است. آنها همچنین باید مطمئن شوند که برنامه‌ها کافی و مفید هستند. به همین دلیل، سبک‌های یادگیری منحصربه‌فرد کارکنان باید در ساخت انواع برنامه‌ها و فعالیت‌ها در نظر گرفته شود.
انگیزه کارکنان
انگیزه کارکنان شامل میزان تعهد، انرژی و نوآوری آنها در طول یک روز کاری در سازمان است بنابراین مهم است که این مساله همیشه توسط مدیران منابع انسانی پیگیری شود و البته کاری بس دشوار و پیچیده به نظر می‌رسد.
چگونه مدیریت منابع انسانی می‌تواند انگیزه کارکنان را در محل کار افزایش دهند. در این رابطه میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- رهبری و مدیریت با بینش از طریق روشن نمودن چشم انداز سازمان برای کارکنان.
- شناسایی کارهای بزرگ کارکنان و تخصیص پاداش به آنها.
- تفویض اختیار و دادن استقلال به پرسنل .
- ایجاد محیط مناسب و دلپذیر برای کارمندان.
- ارائه مزایای چشمگیر.
- تشویق به کار گروهی و تیمی.
- رفاه کارکنان.
هماهنگی تیمی
مدیریت منابع انسانی از طریق تشویق کار تیمی می‌تواند میزان انگیزه و وفاداری کارکنان را به سازمان افزایش دهد. علاوه بر آن هماهنگی تیمی در یک سازمان باعث بهبود بهره وری و کارآیی، کیفیت و هزینه‌ها، توسعه مهارت پرسنل، انسجام نیروی کاری، کاهش تاثیرات رقابت مخرب داخلی و بسیاری از موارد دیگر می‌شود.
موارد زیر در جهت افزایش هماهنگی کار تیمی بسیار موثر است:
- داشتن چشم انداز کلی سازمان و تعریف دقیق و شفاف سازی آن برای کارکنان.
- استفاده از نقاط قوت افراد تیم در راستای تعیین وظایف، نقش‌ها و همچنین مسئولیتهای شفاف آنها در سازمان.
- برقراری ارتباطات موثر در میان اعضای تیم.
- برنامه ریزی درست و حرفه‌ای.
- حفظ تعادل و جلوگیری از افراط و حساسیت در تشکیل تیم و هماهنگی تیمی.
وظایف اساسی مدیریت منابع انسانی
فهرست زیر از جمله مهمترین وظایف HRM در سازمان را ارائه می‌دهد:- نظارت بر استخدام در سازمان به طوری که این امر در چهارچوب قانون و مطابق با قوانین و مقررات انجام گیرد و حق و حقوق قانونی متقاضیان مشاغل پایمال نگردد.
- تجزیه و تحلیل مشاغل به طوری که ویژگی های هر یک مشخص و معین گردد.
- برنامه‌ریزی برای تامین نیروی انسانی مورد نیاز سازمانها
- کارمندیابی، یعنی شناسایی کسانی که شرایط کافی برای استخدام در سازمان را دارند.
- انتخاب و استخدام بهترین و شایسته‌ترین نیروهای ممکن برای تصدی مشاغل در سازمان
- طراحی و تنظیم برنامه‌هایی که ورود کارکنان جدید به سازمان را تسهیل و کمک می‌کند تا جایگاه صحیح سازمانی و اجتماعی خود را در آن بیابند.
- آموزش کارکنان.
- تربیت مدیران.
- طراحی سیستم‌های ارزیابی عملکرد کارکنان.
- طراحی سیستم پاداش.
- طراحی سیستم حقوق و دستمزد.
- وساطت میان سازمان و سندیکاهای کارگری.
- طراحی سیستمی برای رسیدگی به خواسته‌ها یا شکایات کارکنان.
- طراحی سیستم بهداشت و ایمنی محیط کار.
- طراحی سیستم انضباط.
جدول وظایف مدیریت نیروی انسانی | ||
انتخاب و استخدام | یافتن و انتخاب و استخدام کسانی که بیشترین شایستگی را برای احراز مشاغل دارا هستند | نتیجه عملکرد مدیریت منابع انسانی: – تولید و کارایی بیشتر – افزایش کیفیت زندگی کاری کارکنان – ایجاد جوی مساعد. مطلوب در سازمان |
طراحی سیستم‌های اطلاعاتی مدیریت منابع انسانی | تحقیق و جمع آوری اطلاعات درباره مسائل مبتلا به نیروی انسانی سازمان | |
تعیین حقوق و مزایا | پرداخت حقوق و مزایای مناسب و عادلانه برای جبران زحمات کارکنان | |
طراحی سیستم بهداشت و ایمنی | ایجاد محیطی سالم و بی خطر برای کار و فعالیت | |
روابط کارگری | ایجاد روابط حسنه و سازنده با اتحادیه‌های کارگری | |
اموزش کارکنان و تربیت مدیران | شناخت توان و استعدادهای کارکنان و تربیت و پرورش آنها به طوری که بتوانند از عهده وظایف فعلی و مسئولیتهای آتی برآیند | |
کمک به رشد و توسعه سازمان | ایجاد هماهنگی میان واحدهای مختلف سازمان برای رشد و توسعه بیشتر سازمان | |
تجزیه و تحلیل و طراحی مشاغل | شناسایی مشاغل و سازماندهی آنها در یک سیستم منسجم و منطقی | |
برنامه ریزی نیروی انسانی | برنامه‌ریزی برای تامین نیروی انسانی مورد نیاز سازمان | |
سخن آخر
هدف اصلی مدیریت منابع انسانی در هر سازمانی کمک به عملکرد بهتر در شرکت‌ها برای دستیابی به اهداف سازمانی است. کمک به افزایش تولید و بهره وری موثرترین کمکی است که میتوان به هر شرکت و کسب و کاری در این رابطه نمود. در واقع بهره‌وری استفاده موثر از منابع انسانی و مالی است. اگر چه HRM نمی‌تواند دخالت مستقیم چندانی در چگونگی استفاده از سایر منابع در سازمان داشته باشد ولی با توجه به حضور و دخالت عامل انسانی در تمامی صحنه‌‌ها، این دپارتمان می‌تواند با طراحی برنامه‌ها و سیستم‌هایی برای به کارگیری شایسته پرسنل، نقش مهمی در بقا و کارایی کسب و کارها ایفا کند.
در حال حاضر مدیرریت منابع انسانی به عنوان یک حوزه در حال رشد و گسترش است. شرکت‌ها به طور فزاینده‌ای تفاوت استراتژیک یک بخش منابع انسانی خوب را تشخیص می‌دهند و بر این اساس روی آنها سرمایه گذاری می‌کنند. در نتیجه، تقاضای مشاغل منابع انسانی نیز رو به افزایش است.
