هنر قلم زنی

شیوه انجام کار در قلمزنی

پیش از آغاز کار، سطح فلز را با قیر می‌پوشانند. تا هم از ایجاد سر وصدای زیاد در حین کار جلوگیری شود و هم تاب‌آوری فلز افزایش پیدا کند. برای قیر اندود کردن کردن پشت کار، قیر جامد را ذوب می‌کنند سپس آن را به صورت لایه لایه روی محل می‌ریزند. این کار باعث می‌شود که قشر نسبتا ضخیمی تشکیل شود. طرح‌ها را با مداد روی دوغابی که روی قیر ریخته می‌شود، می‌کشند. دوغاب فقط برای بهتر نمایان شدن طرح، روی کار ریخته می‌شود.

 در حقیقت از روی طرح‌ها و نقش‌ها تا حدودی می‌توان دوره تاریخی اثر را حدس زد. ضمن اینکه اینها همه نشانه‌هایی در تاریخ کشورند. بسیاری از طرح‌ و نقش‌های موجود بر روی انواع صنایع دستی، سندی بر وقوع اتفاقی خاص در دوره‌ای مشخص از تاریخ است.

این نقش‌ها و طرح‌ها در ارزش نهایی کار تاثیر بسیاری دارد. هرچه نقوش سنتی‌تر باشد، ارزش آنها بیشتر است. بی‌شک ظریف بودن طرح‌ها و اجرای ظریف آنها هم بر کیفیت نهایی اثر تاثیر می‌گذارد.

طراحی نقوش بر روی شی مورد نظر به دو طریق انجام می‌شود. در روش اول طرح، توسط هنرمند قلمزنی که در طراحی مهارت دارد به طور مستقیم بر روی بوم فلزی ترسیم می‌شود.

در روش دوم ابتدا طرح روی کاغذ ترسیم می‌شود. آنگاه خطوط اصلی طرح را سوزنی می‌کنند. با کوبیدن سمبه بر روی کاغذ، قسمت های سوراخ شده روی سطح کار نمایان می‌شود و قلم‌کاری آغاز می‌شود.

پس از پیاده شدن طرح و نقش‌ها روی کار، قلم‌زن، با قلم نیم بر خطوط اصلی را کنده کاری می‌کند. سپس زمینه کار را توسط قلم های گوناگون فلزی نقش زده و پر می‌کنند.

مرحله بعدی روسازی است که هنرمند قلم‌زن روی نقوش را با قلم های مختلف تزیین می‌کند. برای این کار از قلم های حصیری، گرسواد،سمبه، یک تو، نیم ور، کلفتی و کف تخت استفاده می‌کنند. این قلم ها متناسب با نقش هایی که حک می‌کنند، نام گذاری شده اند.

پس از اتمام کار قلمزنی، قیر را با حرارت و نفت از کار جدا می‌کنند. سپس ظرف قلم‌زده شده را برای صافکاری، هموار کردن و لحیم کاری به کارگاه می‌برند. لحیم کاری برای محصولاتی که بیشتر از یک قطعه هستند انجام می‌شود. برای لحیم کاری از آلیاژ قلع استفاده می‌شود که قسمت های لحیم شده همرنگ زمینه ظرف باشد.

صافکاری توسط چکش چوبی یا چکشی که سر آن چرم دارد، انجام می‌شود.

در مرحله بعد ظرف به کارگاه پرداخت کاری منتقل شده و با فرچه و صابون تمیز می‌شود. در کارگاه پرداخت با استفاده از یک نوع واکس مخصوص ظرف را جلا می‌دهند.

مرحله نهایی و تکمیلی سیاه کاری است که در کارگاه قلمزنی انجام می‌شود. در این مرحله تمام سطح کار را با مخلوطی از دوده و واکس می‌پوشانند. این کار باید به نحوی انجام شود که که این مخلوط به تمامی قسمت های فرو رفته کار نفوذ کند. بعد سطح کار را تمیز کرده و صیقل می‌دهند. این کار باعث بیشتر نمایان شدن خطوط طرح و در نتیجه زیبایی بیشتر محصول می‌شود.