دختران و زنان هنرمند کرمان نقوش رنگارنگی به شکل گل و بوته، حیوانات، درختان، طرح‌های اسلیمی وهندسی و... را بر روی پارچه‌های پشمی و ضخیم به نام عریض می‌دوزند و اثر هنری بسیار زیبای پته دوزی را خلق می‌کنند. واژه پته از ریشه پُت به معنای پشم و کرک است که از پشم بز به دست می‌آید و امروزه از پارچه های ضخیم استفاده می شود.
هنر پته دوزی یکی از شاخه‌های رودوزی (Embroidery)صنایع دستی اصیل و چشم نواز کرمان است. ترکیب طرح و نقش، رنگ و ظرافت، بیانگر کیفیت و همچنین مهارت دستان هنرمندان پته دوز است که به وسیله ابزار ساده‌ای همچون پارچه، نخ‌های رنگارنگ، انگشتانه، سوزن و قیچی انواع رومیزی، پرده، سجاده، شال، کوسن، تابلوی پته، مانتو و غیره را برای علاقه‌مندان و خریداران دوخت و دوز می‌کنند.
در این گفتار به تفصیل با انواع طرح‌های پته دوزی، روش‌های نگهداری و کاربردهای آن و همچنین ویژگی‌های پته باکیفیت و مراحل دوخت آن آشنا می‌شوید.
تاریخچه پته دوزی
پته دوزی یکی از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین هنرهای دستی کرمان است. با وجود آثار و یافته‌های متعدد تاریخی، تاریخ دقیق و مشخصی را نمی‌توان برای شروع این هنر در نظر گرفت. در سفرنامه شاردن در دوره صفوی به وجود و کاربردهای متعدد این نوع از هنر دستی تاکید شده است. ماده اولیه پته کرمان از پشم حیوانات است و این پارچه در مقابل تغییرات جوی استحکام لازم را ندارد. از این جهت اثر فاخری که بتوان قدمت آن را به زمان های بسیار دور نسبت داد، در دست نیست.
در کتاب‌های هنری قدیم نیز به قدیمی‌ترین نمونه پته جهان اشاره شده و آن را مربوط به سال 1285 هجری قمری دانسته‌اند. تمامی نقوش این پته به صورت سوزنی و با نخ‌هایی از جنس ابریشم، بر روی پارچه‌های ابریشمی دوخته شده است. طرح این پته به صورت گل افشان ریز و محرمات جناغی است. دور تا دور این نمونه پتک دوزی شده و با بته جقه قهر و آشتی مزین شده است.نمونه دیگری از پته در ابعاد 405 در 265 سانتی متر، در مقبره شاه نعمت الله ولی وجود دارد.این پته در سال 1294 دوخته شده است و در موزه نعمت الله نگه داری میشود.
بر اساس شواهد بدست آمده، 12 هنرمند کرمانی در خلق این اثر هنری نقش داشتند. این پته قدیمی توسط شخصی به نام شهاب الملک در زمان مرتضی قلی خان سفارش داده شده است. این اطلاعات در گوشه پته دوخته شده است.
یک نمونه از پته دوزی‌های قدیمی شمسه دوزی و صرفه دوزی، کار دست آقای فرج الله کرمانی است. این پته به عنوان اثر هنری دوران باستان، در موزه هنرهای تزیینی در معرض بازدید عموم قرار دارد.
آثار پته دوزی تولید شده در کرمان بسیار ظریف و دارای نقوش زیبا و متنوعی هستند. این آثار علاوه بر ظرافت و کیفیت بالا، نظم بسیار زیاد دارند. رنگ‌های به کار رفته در این پته‌ها با تارهای انتخاب شده تطابق دارند. این صنایع دستی استان کرمان جزو هدایای تبلیغاتی خاص آراهنر است که شما می‌توانید برای سازمان خود تهیه کنید.
باید اقرار کرد که هنرمندان اصلی رشته پته دوزی، بانوان هنرمند کرمانی هستند. بسیاری از زنان و دختران کرمانی با این هنر آشنا هستند و خیلی‌ها هم دستی بر آتش این هنر دارند.
در مقابل نقش مردان در این هنر بسیار کم رنگ است. مردان در این رشته بیشتر در حوزه تامین مواد و ابزار و البته فروش انواع صنایع دستی فعالیت دارند.
با این وجود برخی از استاتید به نام حوزه پته دوزی را آقایان تشکیل می‌دهند. استاد سید علی اکبر کرمانی، استاد فرج الله کرمانی، استاد محسن خان نقاش، استاد حسن بن محسن خان نقاش، استاد زمان خان میر حسینی، استاد شیخ میر رمضان میرسرجانی، استاد کاظم نقاش، استاد احمد خان، استاد احمد علیخان و استاد کربلایی اکبر از جمله هنرمندان این حوزه هستند.
مواد اولیه و ابزار پته دوزی
برای دوخت انواع پته از پارچه پشمی و الیاف رنگارنگ، انواع سوزن، قیچی، انگشتانه استفاده میشود:
- پارچه
پارچه یا عریضه زمینه اصلی پته دوزی است که طرح‌ها و نقوش بر روی آن دوخته می‌شوند و با نام‌های شال پته، شال زمینه یا پارچه زمینه در بازار وجود دارند.
در ایام قدیم انواع پارچه پته دوزی توسط ماشین‌های دستی دوپا باف و چهارپا باف، تولید می‌شدند. امروزه جنس پارچه‌های پته پشمی، ضخیم و کج‌راه در رنگ‌های قرمز، نارنجی، سفید سورمه‌ای و سبز بافته می‌شوند. رنگ قرمز از اصالت بیشتری در پته دوزی برخوردار است و رنگ کرم نیز طرفداران زیادی دارد به همین دلیل رنگ قرمز و کرم را به نام پته می‌شناسند. در بازار پته خام با طرح‌های آماده به رنگ سفید و کرم وجود دارند.
- نخ های پته دوزی
نخ‌های پته دوزی ریس نامیده می‌شوند در گذشته این نخ‌ها از جنس ابریشم بودند به همین دلیل پته‌های آن دوران بسیار ظریف بافته می‌شدند. در حال حاضر نخ‌ها از جنس پشم و بسیار نازک هستند و در هر یک سانتی‌متر نه تاب نخ پشمی وجود دارد و به آن ریس پته دوزی یا نخ نه تاب هم می‌گویند.
میزان نخ مصرفی در محصول بستگی به ضخامت نخ و طرح و شکل پته دارد. به ازای هر یک متر حدوداً ۴۰۰ گرم نخ استفاده میشود.
رنگ نخ‌های پته
رنگ‌های ریس پته دوزی در ۸ رنگ اصلی نارنجی، سورمه‌ای، آبی روشن، سبز، آبی تیره، سیاه، عنابی و قرمز لاکی رنگرزی می‌شوند. امروز از شش رنگ فانتزی هم نارنجی روشن، شتری، بنفش تیره و روشن و صورتی تیره و روشن در کنار رنگ‌های اصلی تولید داخل و خارج استفاده می‌کنند.
شماره نخ پته
نخ‌های پته دوزی بر طبق استاندارد (20633) تعریف شده‌اند که میزان مقاومت و نمره‌بندی نخ را نشان می‌دهد. ریس پته دوزی به لحاظ ضخامت و قطر شماره‌گذاری می‌شوند و هر چه این شماره بزرگ‌تر شود ظرافت آن نیز بیشتر است. گاهی از این شاخص استانداردها باعث میشود که هنرمندان در انتخاب نخ و شال پته بیشتر دقت کنند.
نخ‌های با کیفیت در هنگام شستشو رنگ نمی‌دهند و در هنگام کشش به‌زودی پاره نمی‌شوند و به صورت صاف و یکدست به نظر می‌رسند و از مقاومت و تراکم بالایی برخوردارند
- سوزن پته دوزی
سوزن‌های پته دوزی به نام «چنایل» معروف هستند که چمشی درشتی دارد. چون نخ‌های پته دوزی پشمی هستند؛ بنابراین لازم است که اندازه سوراخ سوزن نیز بزرگ‌تر در نظر گرفته شود. سوزن‌های بلند باعث هدر رفتن ریس‌ها می‌شوند؛ بنابراین اندازه آن متوسط و شبیه سوزن‌های گوبلن‌دوزی هستند.
تفاوت سوزن پته دوزی با گوبلن (نوک مدور) دوزی در نوک بسیار تیز آن است و به راحتی در پارچه فرومی‌رود. سوزن شماره ۱۸ برای پته دوزی با نخ‌های پشمی ضخیم استفاده میشود.
- قیچی
انواع مختلفی از قیچی‌های در فرم‌ها و اندازه‌های کوچک و بزرگ وجود دارند که برش‌های مختلفی مانند برش زیگزاگی، دالبر را ایجاد می‌کنند. قیچی‌های مخصوص گل‌دوزی نیز برای پته دوزی استفاده می‌شوند که معمولاً کوچک و سر صاف هستند.
- انگشتانه
انگشتانه یکی از ابزارهای لازم برای پته دوزی است که در انواع مختلف فلزی، پلاستیکی و چرمی وجود دارد. انگشتانه هیچ فشاری را بر روی انگشت نمی‌آورد و متناسب با انگشت اشاره است.
مراحل پته دوزی از تولید تا عرضه
پته دوزی در ۶ مرحله اصلی و به ترتیب زیر صورت می‌گیرد:
۱- تهیه شال پته
اولین مرحله از فرایند تولید پته تا عرضه آن به بازار با انتخاب پارچه آغاز میشود. شال پته در اندازه موردنظر و باتوجه‌به کاربرد پته بریده میشود در مرحله بعدی طراحی نقوش بر روی آن صورت می‌گیرد. در بازار انواع پته خام با طراحی‌های از پیش آماده شده برای هنرمندان به فروش می‌رسند.
عرض شال پته در کارگاه یک متر است؛ اما طول آن به سفارش خریدار بستگی دارد.
۲- طراحی نقوش
نقش اندازی طرح باید با دقت، ظرافت و مهارت انجام شود؛ بنابراین از مهر و شابلون استفاده می‌کنند.
۳- انتخاب و تهیه ریس پته دوزی
امروزه نخ‌های استاندارد با نمره بندی خاصی در بازار وجود دارند که برای کار پته دوزی تولید می‌شوند. انواع نخ‌های ایرانی پشمی و خارجی در رنگ‌های اصلی و فانتزی باعث ایجاد طرح‌ها و نگاره‌های متنوع شده‌اند. نخ‌های باکیفیت مقاوم و یکدست هستند و استفاده از آنها بافت پته دوزی را متراکم می‌کنند.
۴- دوخت پته
در این مرحله می‌توانید طیف گسترده‌ای از روش‌های دوخت پته را مشاهده نمایید. در ابتدا ساقه‌دوزی از مرکز پته شروع میشود؛ چون نباید وسط آن گودی بیفتد. پس از انجام تمامی ساقه‌دوزی‌ها، پارچه را اتوکشی می‌کنند؛ زیرا کمی جمع میشود. سپس نوبت توپردوزی است که آن هم از مرکز پته دوخته میشود.
مراحل دوخت پته عبارت‌اند از:
– ساق دوزی یا فط دوزی
– پتک چهارگوش
– توپردوزی یا پتک چهارسوزنه
– متن دوزی (رو دوزی)
– برگ دوزی (دور دوزی)
۵- شستشو
پس از پایان دوخت و دوز پته کمی جمع و چروکیده میشود. ابتدا نخ‌های اضافی را از پشت کار می‌چینند تا تمیز شود سپس پته را با آب سرد و پودر ماشین لباس‌شویی شسته و دو سه بار آبکشی می‌کنند و برای خشک شدن پته را در هوای آزاد قرار می‌دهند.
6- اتوکشی
در مرحله نهایی پته به وسیله اتو بخار اتوکشی میشود تا به صورت کاملاً صاف و یکدست در بیاید و دست آخر هنر دست پته دوزان خوش‌ذوق به زیبایی جلوه‌گری می‌کند. البته بسیاری از هنرمندان پته دوز کار نهایی را با پارچه‌های ساتن، نخ یا رویال آسترکشی و یراق دوزی می‌کنند.
انواع طرح‌های پته‌دوزی
هر یک از انواع طرح‌های پته دوزی طرح و مفهوم خاص خود را دارد و به کار می‌رود. این اشکال نشانه‌های سمبلیک و اعتقادی ایرانی هستند و معنای منحصربه‌فردی را از دوران گذشته تا کنون به رخ بیننده می‌کشند و در انواع صنایع دستی ایرانی به کار می‌روند.
هر یک از این نمادها از لحاظ ظاهری نشان دهنده یک شکل خاص هستند؛ اما در باطن خود صفات و حالات و ویژگی‌ها، پیام‌ها و ارزش‌ها و اعتقادات و باورهای افراد، گروه‌ها یا مناطق مختلفی از ایران را بیان می‌کنند. به‌عنوان‌مثال طرح سرو از نظر ظاهری یک درخت را نشان می‌دهد؛ از طرف دیگر سرسبزی روح انسان و ایستادگی سرو را نیز در ذهن بیننده خود تداعی می‌کند.
طرح‌های پته دوزی شباهت بسیاری با طرح‌های قالی دارند و به دو گروه اصلی بته‌ای و درختی تقسیم می‌شوند.
انواع مختلفی از نگاره‌های بته‌ای بته میری (کاج کوچک)، بته ترمه (کاج متوسط) و بته خرقه‌ای (کاج بزرگ)، بته بادامی، بته زنبق (گل زنبق)، بته شاخ گوزنی، بته سرابندی، بته قلمکار اصفهان و بته کردستان، لچک ترنج، بته افشاری و غیره است.
نگاره‌های درختی نیز شامل ترنج‌دار، سروی، گلدانی هستند. گل اناری، سروی، افشان، طرح‌های اسلیمی، خرطومی، ختایی، هندسی، نیلوفر ابی (گل شاه‌عباسی) و طرح گیاهان و طرح حیوانات نیز شامل اشکالی از پرندگان، ماری، طوطی، گوزن، بلبل، آهو و غیره است.
اصول رنگ بندی در پته دوزی
در پته دوزی‌های اصیل و قدیمی رنگ‌های تیره بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفتند. رنگ‌هایی نظیر سبز تیره، سورمه‌ای و مشکی بیشتر از رنگ‌های دیگر در نقش‌های پته دوزی دیده می‌شد. این تیرگی شاید به دلیل زندگی سختی باشد که زنان پته دوز در گذشته داشته اند. آنها به جای اینکه از دردها و رنج‌هایشان سخن بگویند آنها را روی پارچه می‌دوختند.
هنرمندان زیادی نیز هستند که از رنگ‌های روشن نظیر قرمز اناری یا آبی فیروزه‌ای در پته دوزی بهره می‌برند.
ترکیب رنگ‌ها در پته دوزی اصول خاصی دارد. اگر شال (عریض) سفید باشد، از پتک چهار گوش آبی، مشکی، سبز، زرد و قرمز استفاده میشود. در شال قرمز، پتک چهار گوش به رنگ‌های زرد، سبز و آبی دوخته میشود. در شال سبز از رنگ‌های سفید و زرد و در شال سورمه‌ای پتک‌ها به رنگ سفید و سبز هستند.
رنگ برگ‌هایی که در پته دوخته می‌شوند، باید با دیگر رنگ‌ها همخوانی و هارمونی داشته باشد. در پته سفید، رنگ برگ‌ها، مشکی، لاکی و سبز و در پته قرمز برگ‌ها، سفید، زرد، آبی، سبز هستند. در پته سبز برگ‌ها به رنگ سفید، آبی، زرد، مشکی و لاکی دوخته می‌شوند. در پته سورمه‌ای از رنگ سفید، زرد، آبی و سبز برای دوختن برگ ها استفاده میشود.
به دلیل رنگ‌بندی خاص و متنوعی که این صنایع دستی دارد گزینه مناسبی برای خرید هدیه تولد برای دوست و یا همکار شما است.
در پته دوزی اصول رنگ‌بندی بسیار مهم است و باید رعایت شود. امروزه با تغییر سلیقه مردم، پته دوزها از رنگ‌های فانتزی بیشتر استفاده می‌کنند.
رنگ‌هایی مورد استفاده در پته دوزی به دو صورت شیمیایی و یا طبیعی رنگ آمیزی می‌شوند. رنگ طبیعی از گیاهانی مانند روناس، اسفناج، انار، گردو و وسمه گرفته میشود. البته امروزه رنگ آمیزی مصنوعی بیشتر انجام میشود.
قیمت عریض‌ها و نخ‌هایی که با رنگ طبیعی رنگ آمیزی شده‌اند بیشتر از انواع شیمیایی است. رنگ‌های شیمیایی درخشش بیشتری نسبت به رنگ‌های گیاهی دارند اما طرفداران رنگ های گیاهی بیشتر است
روش های نگهداری از پته
امروزه پته دوزی معاصر مرسوم است و بیشتر به‌عنوان صنایع دستی تزیینی به کار می‌رود. پته دوزی‌ها بافت ظریف و لطیفی دارند به همین دلیل باید به خوبی از آنها نگهداری کنید تا خراب نشوند.
نحوه شستشوی پته
برای شستشوی پته بهتر است که آن را در آب سرد و مایع شستشوی بدون آنزیم به مدت ۵ دقیقه بخیسانید و سپس آهسته و آرام پته را داخل ظرف بچرخانید و اصلاً چنگ نزنید. در مرحله آخر نیز آن را با سرد دو یا سه بار آبکشی نمایید و آن را در فضای باز خشک کنید.
نحوه اتوکشی پته
بهتر است که پته خود را به استاد اتوشویی بسپارید؛ اما اگر خودتان می‌خواهید آن را اتو کنید ابتدا یک پارچه نمدار سفید را روی پته قرار داده و با استفاده از اتوی بخار آن را اتو کنید.
نگهداری پته
مواد اولیه و الیاف و نخ‌های پته طبیعی هستند و در برابر حمله حشرات آسیب‌پذیرند؛ بنابراین ضمن پاشی پته یا استفاده از صابون‌های معطر آن را در جای خنک نگهداری کنید و هر ۶ ماه یکبار پته را در معرض جریان هوا قرار دهید.
رومیزی و تابلوی پته را زیر نور مستقیم آفتاب نگذارید؛ چون رنگ و رخ خود را از دست داده و بی‌رنگ میشود. پته‌ها گران‌بها و نفیس و آنتیک هستند؛ بنابراین اگر می‌توانید تابلوی پته را با سلفون یا شیشه بپوشانید تا گردوغبار نگیرد. پته نیز مانند فرش دستباف است به همین دلیل در نگهداری آن حساسیت به خرج دهید.
کاربردهای پته دوزی
امروزه پته دوزی به‌عنوان یکی از صنایع دستی تزیینی استفاده زیادی دارد و از آن در دوخت انواع پرده، بقچه لباس، روانداز سینی، رومیزی، کوسن، زیرلیوانی، سجاده، روکش قرآن، کیف، لباس‌های سنتی و مانتوها، روفرشی و همچنین برای تزیین فضاهای سنتی به کار می‌برند.
تابلوهای پته دوزی نیز خریداران زیادی دارند و علاقه‌مندان به صنایع دستی از انواع رومیزی پته بهره می‌برند. استفاده از انواع پته دوزی به‌جای هدیه و سوغاتی بسیار رایج است. مردم آن را به دوستان و نزدیکان خود در مناسبت‌ها و سنت‌های مختلفی به یکدیگر هدیه می‌دهند. انواع پته دوزی را می‌توانید به‌عنوان هدایای تبلیغاتی برای مشتریان، دوستان و عزیزان خود در نظر بگیرید.
ویژگی های پته باکیفیت
عوامل مؤثر در جذابیت، زیبایی و مرغوبیت پته عبارت‌اند از:
- مواد اولیه
پته‌های بسیار باکیفیت پارچه پشمی خالص، ضخیم و لطیفی دارند و نخ‌های به‌کاررفته در آن نیز استاندارد و نازک و پشمی، مرغوب و به صورت یکدست متراکم هستند و با پارچه زیرین آن هماهنگی و مطابقت دارند. شال سفید نور را منعکس می‌کند بنابراین دوخت و دوز آن دشوار است و به کندی پیش می‌رود به همین دلیل جزو پته‌های مرغوب حساب میشود.
- ظرافت دوخت
هرچقدر که پته دوزی با ظرافت بیشتری انجام شود کیفیت بهتری هم دارد؛ یعنی میزان مهارت هنرمند پته دوز تأثیر بسیاری روی ظرافت آن دارد. دوخت پتک چهارسوزنه و متن دوزی نشان از کیفیت خوب محصول پته است.
- طرح و نقش پته
ترکیب طرح و نقشه وجاهت خاصی را به طرح کلی پته می‌دهد و امروزه هم از طرح‌های قدیمی و جدید برای دوخت انواع پته استفاده میشود. پته زیبا بیننده را مجذوب خود می‌کند.
- رنگ‌بندی پته
پته درجه یک، رنگ‌بندی‌های (سفید، شتری، قرمز، آبی، سبز، سورمه‌ای، فیروزه‌ای، زرد) متنوع و زیبا و درخشانی دارد. جمع نمی‌شود و اتوکشی آن به راحتی صورت می‌گیرد.
در کل پته دوزی‌های کرمان روی شال سفید و مشکی بسیار باکیفیت هستند هرچقدر که جنس پارچه با کیفیت و مرغوب‌تر میشود بالطبع قیمت آن نیز بالاتر می‌رود و ماندگارتر خواهد بود.
مرحومه دکتر پروین عباس شیرازی و تربیت 3000 هنرمند
خانم دکتر پروین عباس شیرازی متولد 4 شهریور 1335 است. وی یکی از بهترین‌های صنایع دستی کرمان به ویژه در حوزه پته‌دوزی است.
پروین خانم که اصالت کرمانی دارد، پته دوزی را در سن 6 سالگی و از مادر مرحومش آموخته است. “کنار دستِ مادرم می‌نشستم و انقدر که نگاه کردم یواش یواش یادگرفتم”
خانم شیرازی بعد از به هنرستان رفته و رشته دوخت‌های سنتی خوانده و بعد وارد دانشگاه کرمان شده و جالب که بدانید تحصیلات را تا مقطع دکتری از دانشگاه میراث فرهنگی تهران ادامه داده است: “خیلی به درس علاقه داشتم، ضمن اینکه هنری که پایه علمی داشته باشد اثرگذارتر است”
کریمان کویر و 3000 نیروی آموزش دیده
خانم شیرازی در ادامه مسیر زندگی آموزشگاه و شرکت تعاونی کریمان کویر را راه اندازی کرده: “تا حالا 3 هزار نفر پیش ما دوره دیدند و گواهینامه هم گرفتند. دوره‌‌های ما 45 ساعت زمان می‌بره، حالا حساب کن چند ساعت وقت برای آموزش گذاشتیم”
خانم شیرازی در مورد موفقیت هنرجوهاشون اینطور تعریف می‌کنند: “حالا خیلی از این هنرجوها، استاد شدند. خبر دارم که در همدان، اراک، حتی تهران و چندتا شهر دیگه آموزشگاه و شرکت زدند و دارن حسابی کار می‌کنند و از هنرشون امرار معاش می‌کنند”
خانم شیرازی در مورد اینکه چرا قیمت پته دوزی این صنایع دستی کرمان از رودوزی‌های دیگر ایرانی گرانتر است هم توضیح داد:” پته دوزی خیلی کار سختی هست. یک پته دوزی یک در یک حداقل 2 ماه طول می‌کشه. تازه 2 ماه اگر خیلی دستشون تند باشه وگرنه 6 ماه!”
پروین خانم زمانی که در دفاع از قیمت پته صحبت می‌کند، لهجه شیرین کرمانیش بیشتر میشود:”پته از همه سوزن دوزی‌ها با ارزش‌تر است. من فکر می‌کنم بعد از فرش، پته بسیار ارزشمند هست و قابل قیاس با سایر سوزن دوزی‌ها نیست”
صادرات آثار موزه‌ای
خانم شیرازی قبل‌ترها به مالزی و ترکیه و بعضی از کشورهای عربی سفر کرده و تولیدات خودش را عرضه کرده است، اما …:”حالا دیگه خودم نمی‌رم، اما جنس می‌دم بهشون. به خصوص به توریست‌ها. کار صادراتی به خیلی کشورها فرستادم”
خانم دکتر یک کلکسیون پته قدیمی هم دارند:”پته 300 ساله، 200 ساله، 100 ساله خیلی دارم. همه هم موزه‌ای هستند. خیلی از اینا رو از خانواده‌هایی که قبل انقلاب می‌رفتند خارج خریدم.”
وداع با هنرمند اصیل کویر
متاسفانه خانم دکتر پروین شیرازی در روزهای ابتدایی سال 1400 به دلیل ابتلا به بیماری دار فانی را وداع گفت. این اتفاق ضایعه‌ای غیر قابل جبران برای عرصه هنر و به ویژه صنایع دستی است
ضرب المثل پته اش روی آب افتاد
برای این ضرب المثل دو روایت گوناگون وجود دارد که یکی از آنها به پته کرمان مربوط میشود.
در زمان‌های گذشته پس از اتمام پته دوزی و برای تعیین درجه مرغوبیت پته آن را در آب می‌انداختند. پته‌هایی که از نخ مرغوب در آنها استفاده نشده بود، در آب رنگ می‌دادند. این ضرب المثل اشاره به برملا شدن و فاش شدن اسرار دارد
پته دوزی چه مزایای برای تبلیغات مشاغل دارد؟
اگر بخواهیم در خصوص مزایای استفاده از هدایای تبلیغاتی پته دوزی برای شرکتها و موسسات بگوییم، قبل از هر چیز باید در خصوص اهمیت استفاده از صنایع دستی به عنوان هدایای تبلیغاتی صحبت کنیم؛ زیرا پته دوزی هم یکی از مهمترین صنایع دستی استان کرمان است.
کشور ایران به واسطه تاریخ چند هزارساله و فرهنگ غنی که دارد از هنر بهره دو چندانی برده است؛ به گونهای که به هر اقلیمی از ایران سفر کنید، انواع و اقسام صنایع دستی را شاهد خواهید بود. برخی از دست سازهها به قدری هنرمندانه، نفیس و زیبا هستند که زبانزد همه دنیا هستند.
پته دوزی کرمان هم از این قاعده مستثنی نیست. پته دوزی نوعی دوخت است که روی پارچهای به نام عریض انجام میشود. این هنر به اندازهای زیباست که از آن بر روی محصولات مختلفی از جمله رومیزی، پرده، زیرلیوانی، کوسن، جلد قرآن، جانمازی، شکلات خوری، قندان، تابلو و … استفاده میشود. هم چنین جانمازهای پته دوزی غالباً مستطیلی شکل هستند و روی آنها نقش محراب دوخته میشود. معمولاً از سفره‌‌های پته دوزی شده به عنوان سفره هفت سین، سفره عقد و همین طور سفره عزا استفاده میشود. بدیهی است که سفره‌‌های عقد و هفت سین سبز رنگ و سفره عزا، مشکی رنگ است. از پته دوزی در ساخت زیورآلات هم استفاده میشود.
همین طور که میبینید پته دوزی کرمان یک هنر زیبا، بی‌بدیل و اصیل است که از آن محصولات متنوعی تولید میشود، بنابراین جای تعجب ندارد که اگر هر یک از محصولات پته دوزی شده به عنوان هدیه صنایع دستی و تبلیغاتی از طرف شرکتها و موسسات به مخاطبان یا مشتریان داده شود؛ چراکه علاوه بر ارزش مادی که این هنر دست دارد، به واسطه روحی که هنرمند در آن دمیده است دارای ارزش معنوی هم هست. هم چنین به اندازهای تنوع محصولات ساخته شده با پته دوزی زیاد است که شرکتها و موسسات به راحتی میتوانند از میان آنها و با در نظر گرفتن مخاطب یا مشتری خود، یک یا چند محصول را برای هدیه دادن انتخاب کنند. طبیعی است که محصولات ساخته شده با پته دوزی هم به واسطه نوع و میزان زحمتی که برای آنها کشیده شده است، دارای قیمتهای متنوعی هستند که همین امر آزادی عمل بیشتری به شرکتها می‌دهد.
سوالات متداول درباره پته دوزی کرمان
یکی از هنرهایی که شهر کرمان را می توان با آن شناخت، هنر پته دوزی است.
در گذشته، ماده اولیه هنر پته دوزی پارچه ای به اسم عریض بود که از پشم بافته می شد.
از پته دوزی برای رومیزی، جلد قرآن، پرده، کوسن، زیر لیوانی، تابلو، قندان و شکلات خوری و … استفاده میشود.
چهار مرحله از تولید محصولات پته دوزی عبارتند از ساقه دوزی یا خط دوزی، پتک دوزی، آبدوزی یا متن دوزی و برگ دوزی.
نکات مهم در خصوص هنر پته دوزی
در آخرین بخش به یادتان بسپارید که هنر اصیل و فاخر پته دوزی در کرمان و برخی از شهرهای ایران مانند رفسنجان، سیرجان، زرند و غیره توسط بانوان هنرمند و اساتید دوخته می‌شوند و هم اکنون انواع پته دوزی برای تزیین بخشی از آرایه‌گری منازل و محل کار در قالب انواع رومیزی، تابلو، کوسن، سجاده و غیره به کار می‌روند.
نقوش و طراحی‌های سمبلیک و خاص ایرانی با رنگ‌های درخشان و خوش‌منظر محصولی بی‌نظیر، با کیفیت، نفیس و ارزنده و آنتیک را به نام پته خلق می‌کنند به همین دلیل است که علاقه‌مندان و خریداران زیادی از آن به‌عنوان هدیه و سوغاتی استفاده می‌کنند.
گروه آراهنر نیز انواع پته دوزی مرغوب و با کیفیت را در سبد محصولات خود تحت عنوان هدایای تبلیغاتی برای مشتریان خود فراهم کرده است. بدین ترتیب یک هدیه با ارزش مادی و معنوی را به دوستان خود پیشکش کنید و برای مدت‌زمان زیادی در یاد و خاطر آنها ماندگار شوید.
به مهم ترین نکات در خصوص هنر پته دوزی توجه فرمایید:
- مهد هنر پته دوزی استان کرمان است.
- در تولید محصولات پته دوزی از عریض، نخ پته دوزی یا ریس، سوزن، کاربن یا شابلن، انگشتانه و قیچی استفاده می شود.
- چهار مرحله از تولید محصولات پته دوزی عبارت‌اند از ساقه دوزی یا خط دوزی، پتک دوزی، آبدوزی یا متن دوزی و برگ دوزی.
- از مهم ترین ویژگی‌های یک رومیزی یا پارچه پته دوزی توجه به ترکیب رنگی و اصول رنگ‌بندی آن است.
- برای افزایش طول عمر پته از آن در مقابل گرد و غبار، نور خورشید و رطوبت محافظت کنید.
- از هنر پته دوزی برای تولید رومیزی، شادباش، شال و … استفاده میشود.
