جادوی نقش‌ها در گلیم ایرانی

 تنوع گلیم در ایران

تفاوت در گلیم، علاوه بر جنس نخ‌ها، به نقشه متفاوت این بافته مربوط است. نقشه‌های گلیم متاثر از طبیعت هر منطقه است. هر یک از طرح‌های متنوع و خاص گلیم، مربوط به ایل‌های ایرانی متفاوت است. ایل‌های مختلف روش و طرح‌های مختلفی دارند. همین موضوع باعث خاص شدن صنایع دستی ایرانی شده است.  در شهرهای مختلف هم،‌ نقشه‌ها تفاوت‌های بسیاری دارد. در ادامه به بررسی طرح و رنگ گلیم‌ ایل‌های مختلف خواهیم پرداخت:

ایل ترکمن: گلیم در میان ترکمن‌ها بسیار کم‌وزن بافته می‌شود. طیف‌های مختلف قرمز رنگ اصلی در گلیم‌های این منطقه است.

ایل شاهسون: در ایل شاهسون، از طرح‌های هندسی شکسته در بافت استفاده می‌شود. آنها در زبان محلی به گلیم‌های خود «ورنی» می‌گویند. گلیم‌های شاهسون برعکس گلیم‌های بافته شده توسط قشقایی‌ها، دارای نقوش هندسی منظم هستند. نقش و نگار‌های بافته شده در این گلیم‌ها معمولا اندازه‌هایی بزرگ دارند و برجسته هستند.

گلیم‌های مختلف این ایل شباهت زیادی به یکدیگر دارند با این حال بافت حاشیه‌ها در گلیم‌های مختلف، متمایز است. این ایل برای مفرش کردن زمین‌های خود بیشتر از گلیم استفاده می‌کند.  

ایل لرها: در میان لرها، گلیم‌ها به شکل خورجین‌های بزرگی بافته می‌شود. وسیله‌ای که هنگام کوچ برای جابه‌جایی وسایل بسیار کارآمد است. در گلیم افشاری، نقشه‌ گلیم پر از ستاره و گل‌های ریز است. از کنار هم قرار دادن این نقش‌ها معمولا لوزی‌هایی منظم شکل می‌گیرد. گلیم بلوچ نقشه‌ای کاملا متفاوت دارد. نقشه آن راه‌راه است. در هریک از راه‌ها یک نقوش و رنگ‌های متفاوتی وجود دارد.

ایل قشقایی: این گلیم‌ها از نظر ظاهری شباهت زیادی به گلیم‌های لر دارند. وجه تمایز این دو در رنگ و شیوه بافت آن‌ها است. گلیم‌های لر معمولا دارای رنگ‌های تیره‌تری نسبت به گلیم‌های قشقایی هستند.

این گلیم‌ها از هنر مردمان ساکن در مناطق جنوبی ایران هستند. گلیم‌های قشقایی را می‌توان از جزئیات و ریزه‌کاری‌های آن‌ها تشخیص داد. علاوه بر این در بافت این گلیم‌ها از رنگ‌های محدود‌تری استفاده می‌شود. با بررسی این نکات می‌توان گلیم‌های قشقایی را از دیگر بافته‌های جنوبی ایران تشخیص داد.   

ایل گرمسار:  یکی از گلیم‌هایی که از استحکام خوبی برخوردار است، گلیم گرمسار می‌باشد. گلیم‌های این ایل از پشم‌های ضخیم و با ضخامت بیشتری بافته می‌شوند. طرح قالب این گلیم‌ها را نوارهایی تشکیل می‌دهند که درون آن‌ها شکل‌ها لوزی و ستاره بافته می‌شوند. یکی از ویژگی‌های بارز این گلیم‌ها نوارهای رنگی متضاد است. علاوه بر این در میان نوارهای اصلی، نوارهای نازک‌نری نیز بافته می‌شود و معمولا در سراسر گلیم تکرار می‌شود.

در سیرجان، قزوین، ساوه، اردبیل و بسیاری دیگر از شهرهای ایران هم گلیم با نقوشی دیگر بافته می‌شود. این بافته‌ها به دلیل قیمت مناسب،‌بیش از فرش مورد توجه اقشار مختلف قرار می‌گیرد. طبیعی است که در بازار داخلی، خرید و فروش آن بیش از فرش رونق دارد. البته این نوع از صنایع دستی ایرانی، پای ثابت صادرات غیرنفتی است. البته این روزها، از گلیم به عنوان روکشی برای وسایل کوچک مانند گلدان یا کیف پول هم استفاده می‌شود. این کار تلاشی است برای استفاده بیشتر از این هنر در زندگی روزمره است.